Gan nhiễm mỡ - Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Gan nhiễm mỡ hay còn gọi là gan thoái hoá mỡ là tình trạng lượng chất béo tích tụ quá mức trong gan. Đây được xem là căn bệnh nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm và có phương pháp điều trị kịp thời.
Tình trạng này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan, ung thư gan, và thậm chí đe dọa trực tiếp tính mạng nếu không can thiệp y tế. Vậy gan nhiễm mỡ là gì? Nguyên nhân, triệu chứng ra sao và cách điều trị thế nào cho hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết sau đây.
Gan nhiễm mỡ là gì?
- Gan nhiễm mỡ là tình trạng lượng mỡ tích tụ quá mức trong gan. Trong điều kiện bình thường, gan chỉ chứa khoảng 5% mỡ.
- Các loại mỡ chính trong gan bao gồm triglyceride, phospholipid, cholesterol và axit béo tự do. Chúng đóng vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất và cung cấp năng lượng cho cơ thể.
Tuy nhiên, khi lượng mỡ tích tụ vượt ngưỡng cho phép (>5% trọng lượng gan), gan sẽ bị tổn thương. Đây chính là tình trạng gọi là gan nhiễm mỡ.
Cụ thể, gan nhiễm mỡ phân thành 3 mức độ, dựa trên tỷ lệ phần trăm khối lượng mỡ so với toàn bộ khối lượng gan:
- Gan nhiễm mỡ độ 1: 5-10%
- Gan nhiễm mỡ độ 2: 10-30%
- Gan nhiễm mỡ độ 3: trên 30%
Như vậy, gan nhiễm mỡ là tình trạng khối lượng chất béo trong gan vượt quá ngưỡng bình thường. Từ độ 1 đến độ 3, các triệu chứng ngày càng rõ ràng, nguy cơ biến chứng cao hơn.
Nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ
Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến gan nhiễm mỡ bao gồm:
- Rối loạn chuyển hóa chất béo: Béo phì hoặc tăng cân nhanh, mỡ máu và đái tháo đường là những bệnh lý có liên quan mật thiết đến gan nhiễm mỡ. Chúng gây rối loạn quá trình đốt cháy và sử dụng chất béo trong cơ thể.
- Tiêu thụ quá nhiều chất béo và đường: Chế độ ăn giàu chất béo và đường nhưng thiếu chất xơ và các vitamin thiết yếu sẽ gây áp lực lên gan, khiến nó không thể chuyển hóa hết lượng chất béo dư thừa.
- Sử dụng rượu bia thường xuyên hoặc quá nhiều: Rượu bia chứa nhiều calo nhưng ít chất dinh dưỡng. Chúng còn gây tổn thương gan, phá vỡ quá trình chuyển hóa đường và mỡ, dẫn tới tích tụ chất béo.
- Mắc các bệnh lý về gan: Viêm gan do virus (viêm gan B, C...), xơ gan, gan nhiễm mỡ không do rượu... đều có thể góp phần gây ra gan nhiễm mỡ.
- Di truyền: Một số người có gen quy định khả năng chuyển hóa chất béo kém, dễ bị gan nhiễm mỡ. Nếu cha mẹ bị bệnh, con cái có nguy cơ cao hơn.
- Thuốc: Một số loại thuốc điều trị bệnh về tâm thần, dạ dày, cholesterol,.. có thể gây tác dụng phụ là gan nhiễm mỡ.
Như vậy, nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ rất đa dạng, trong đó chế độ ăn uống và lối sống không lành mạnh là yếu tố nguy cơ hàng đầu.
Triệu chứng của bệnh gan nhiễm mỡ
Các triệu chứng gan nhiễm mỡ thường không rõ ràng, đặc biệt ở giai đoạn đầu. Khi bệnh tiến triển nặng hơn, mới xuất hiện các dấu hiệu sau:
- Đau tức vùng hạ sườn phải: Do gan bị phì đại, kích thước tăng lên gây áp lực lên các cơ quan xung quanh.
- Buồn nôn, chán ăn: Do chức năng gan bị suy giảm.
- Da và mắt vàng: Do bilirubin tích tụ trong cơ thể do gan không thải được.
- Mệt mỏi, đau đầu, khó tập trung: Do các chất độc tích tụ do gan không hoạt động bình thường.
- Vàng da, sưng bụng, cổ trướng: Triệu chứng muộn của xơ gan do gan nhiễm mỡ gây ra. Báo hiệu tình trạng bệnh nặng.
- Mỡ máu cao, đường huyết cao: Do rối loạn chức năng trao đổi chất của gan.
Ngoài ra, người bệnh có thể bị sụt cân, dễ bầm tím, chảy máu, nổi mụn... vì thiếu hụt các chất dinh dưỡng và dễ bị nhiễm trùng.
Điều trị gan nhiễm mỡ như thế nào?
Điều trị gan nhiễm mỡ cần phụ thuộc vào mức độ bệnh và nguyên nhân. Một số biện pháp chủ yếu gồm:
Điều trị gan nhiễm mỡ do nguyên nhân dinh dưỡng
Đối với người bị gan nhiễm mỡ do thừa cân, béo phì hay do ăn uống không hợp lý, biện pháp điều trị quan trọng nhất là:
- Chế độ ăn kiêng giảm cân: Giảm lượng calo nạp vào khoảng 500 – 1000 calo/ngày giúp giảm cân và làm giảm lượng mỡ đọng trong gan.
- Tăng cường chất xơ: Các loại thực phẩm giàu chất xơ (rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt...) sẽ hỗ trợ quá trình giải độc và làm sạch gan hiệu quả.
- Hạn chế đường, chất béo động vật: Nguồn gây hại chính cho gan là đường và chất béo từ thịt đỏ, trứng, sữa... Hạn chế hoặc loại bỏ chúng khỏi chế độ ăn sẽ làm giảm gánh nặng cho gan.
- Chọn phương pháp nấu ăn lành mạnh: Hấp, luộc, hầm sẽ lành mạnh hơn là chiên rán.
Bên cạnh đó, tập thể dục thể thao như đi bộ, chạy bộ, bơi lội giúp gan đốt cháy tốt hơn lượng mỡ dư thừa và ngăn ngừa gan nhiễm mỡ tái phát.
Điều trị nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ
Nếu gan nhiễm mỡ do các bệnh lý khác gây ra như xơ gan, viêm gan virus..., bác sĩ sẽ điều trị căn nguyên đó:
- Xơ gan: Dùng thuốc ức chế miễn dịch giảm viêm, tăng sinh tế bào gan. Cần chú ý kiêng rượu, hạn chế dùng thuốc gây độc cho gan.
- Viêm gan: Thuốc kháng virus, thuốc tăng sinh tế bào gan...
Ngoài ra, điều trị thêm bằng các sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên như silymarin, vitamin, dược liệu... giúp hỗ trợ bảo vệ và phục hồi gan hiệu quả. Kết hợp với chế độ dinh dưỡng khoa học cũng rất cần thiết.
Phẫu thuật cắt gan
Trong trường hợp bệnh nhân không đáp ứng với các phương pháp điều trị nội khoa và bệnh đã tiến triển nặng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật cắt bỏ phần gan bị tổn thương nhiều mỡ do khả năng hồi phục kém.
Phẫu thuật là biện pháp cuối cùng trong điều trị gan nhiễm mỡ và chỉ nên thực hiện khi thực sự cần thiết.
Như vậy, để chữa trị gan nhiễm mỡ hiệu quả, cách tốt nhất là xác định rõ nguyên nhân và lựa chọn phương pháp phù hợp với tình trạng sức khỏe hiện tại.
Cách phòng ngừa gan nhiễm mỡ
Để phòng tránh gan nhiễm mỡ, mọi người có thể áp dụng các biện pháp sau:
- Giảm cân nếu thừa cân, béo phì. Duy trì cân nặng hợp lý.
- Hạn chế đường và chất béo động vật. Chọn các chất béo lành mạnh từ thực vật như dầu ô liu, dầu hạt cải, dầu đậu nành...
- Tăng cường rau xanh, hoa quả tươi: Nguồn cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ tuyệt vời giúp gan hoạt động tốt hơn.
- Uống đủ nước mỗi ngày, tránh uống quá nhiều nước có ga, nước ngọt.
- Không uống quá 2 ly rượu mỗi ngày đối với nam giới, và 1 ly đối với nữ giới.
- Không tự ý sử dụng thuốc mà chưa có chỉ định của bác sĩ. Một số loại thuốc gây độc cho gan, dễ dẫn tới tổn thương.
- Tập luyện thể dục thể thao đều đặn 30-45 phút mỗi ngày. Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, yoga... rất tốt cho sức khỏe gan.
- Đi khám sức khỏe định kỳ 6-12 tháng/lần để phát hiện sớm nguy cơ mắc bệnh về gan.
Như vậy, áp dụng chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng lành mạnh, kết hợp tập luyện thể thao đều đặn sẽ giúp bạn phòng tránh được bệnh gan nhiễm mỡ hiệu quả.