Bệnh gan ứ mật: Triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
Bệnh gan ứ mật (xơ gan ứ mật) là tình trạng nghiêm trọng, khi mà mật bị ứ đọng do viêm hoặc tắc đường mật (cả đường mật trong gan và ngoài gan). Điều này dẫn đến tổn thương gan, gây ra xơ gan. Bệnh thường gặp nhiều hơn ở nam giới so với nữ giới. Cần phải được phát hiện và điều trị đúng cách để ngăn chặn sự phát triển của bệnh và các biến chứng nguy hiểm.
Bệnh gan ứ mật là gì?
Bệnh gan ứ mật (hay còn gọi là xơ gan ứ mật) là tình trạng mà mật bị ứ đọng do viêm hoặc tắc đường mật (cả đường mật trong gan và ngoài gan), dẫn đến tổn thương gan và gây ra xơ gan. Bệnh này thường gặp nhiều hơn ở nam giới so với nữ giới. Việc phát hiện và điều trị đúng cách là cực kỳ quan trọng để ngăn chặn sự phát triển của bệnh và các biến chứng nguy hiểm.
Bệnh Byler là một thể nặng của ứ mật trong gan tiến triển, một rối loạn trong quá trình tạo thành mật của gan, gây ra ứ mật mạn tính tiến triển và cuối cùng là xơ gan. Bệnh này được cho là do di truyền và có liên quan đến gen và nhiễm sắc thể. Bệnh thường xảy ra ở trẻ em dưới 1 tuổi, thậm chí có thể xuất hiện ở trẻ dưới 6 tháng tuổi. Lúc đầu, triệu chứng ứ mật có thể xuất hiện và biến mất, nhưng sau đó sẽ duy trì và ngày càng nặng thêm.
Hội chứng vàng da ứ mật là tình trạng vàng da do tăng bilirubin trực tiếp, gây ra bởi bệnh tắc đường mật. Đường mật bị tắc nghẽn có thể xảy ra trong gan hoặc ngoài gan.
Để kiểm tra hiểu biết về gan và tìm hiểu cách bảo vệ lá gan khỏe mạnh, bạn có thể thử làm trắc nghiệm "Làm thế nào để bảo vệ lá gan khỏe mạnh?". Trắc nghiệm này sẽ giúp bạn nhận thức rõ vai trò quan trọng của gan và từ đó có các biện pháp bảo vệ gan để phòng ngừa bệnh tật.
Triệu chứng của bệnh gan ứ mật
Bệnh gan ứ mật khởi phát âm thầm và thường được báo trước bằng biểu hiện ngứa. Khi bệnh tiến triển, khám thực thể có thể phát hiện gan và lách to. Những tổn thương màu vàng có thể xuất hiện trên da, gân và quanh mí mắt. Hoàng đảm và các dấu hiệu của tăng áp cửa thường là dấu hiệu muộn.
Bệnh gan ứ mật thường kéo theo bệnh viêm loét ruột già hay các bệnh về tiêu hóa. Các dấu hiệu của bệnh thường gặp bao gồm:
Rối loạn tiêu hóa
Các triệu chứng rối loạn tiêu hóa như đầy hơi, ăn không tiêu, chán ăn, táo bón hoặc đi ngoài, đau bụng ở vùng gan, buồn nôn, nôn,... là những dấu hiệu thường gặp.
Da mặt sạm
Đây là tình trạng màu da trên mặt trở nên tối sạm (đặc biệt ở vùng mắt) do gan bị rối loạn chức năng, dẫn đến sản sinh quá nhiều melanin khiến da tối màu.
Mệt mỏi, lừ đừ
Cơ thể mệt mỏi, các chi đều yếu, không muốn làm việc nhiều,... là biểu hiện của việc gan bị tổn thương khiến lượng cholinesterase trong máu giảm, do đó ảnh hưởng đến chức năng thần kinh của cơ.
Xuất huyết
Chảy máu không rõ nguyên nhân (như chảy máu khi đánh răng,...), xuất hiện các đốm tụ máu trên da,... là những dấu hiệu cảnh báo bệnh.
Nốt nhện
Đây là những giãn mạch nổi trên da thành vùng lan tỏa như mạng nhện, chủ yếu xuất hiện ở mặt, cổ, lưng, cánh tay và ngực. Biểu hiện này rõ nhất ở những bệnh nhân xơ gan mạn tính.
Các dấu hiệu để nhận biết giai đoạn xơ gan nặng (bệnh Byler): chậm tăng trưởng, suy dinh dưỡng, vàng da, da bị ngứa, cơ thể mệt mỏi, không muốn vận động nhiều, ngứa (do tăng acid mật trong máu kích thích vào đầu tận cùng các dây thần kinh dưới), nước tiểu sẫm màu (do có bilirubin trong nước tiểu), phân bạc màu, rối loạn tiêu hóa, xuất huyết (chảy máu cam, ho ra máu,...), gan to (thường to quá bờ sườn 4-5m hoặc hơn, bờ tròn, mật độ mềm, ấn hơi tức), túi mật to, nhịp tim chậm (do tăng acid mật trong máu, đôi khi có loạn nhịp tim ngoại tâm thu),...
Mệt mỏi lừ đừ là triệu chứng thường thấy ở bệnh nhân gan ứ mật.
Chẩn đoán bệnh xơ gan ứ mật
Xét nghiệm máu trong giai đoạn đầu để chẩn đoán chức năng gan
Các xét nghiệm chức năng gan phản ánh ứ mật với tăng phosphatase kiềm, cholesterol (đặc biệt là lipoprotein tỷ trọng cao), và ở giai đoạn muộn hơn là tăng bilirubin (hội chứng vàng da ứ mật).
Sinh thiết gan
Sinh thiết gan là cách tốt nhất để xác minh chẩn đoán của bác sĩ. Ngoài ra, các phương pháp chẩn đoán khác như chụp CT, chụp X-quang đường mật cũng giúp cho việc chuẩn đoán được chính xác hơn.
Với thể xơ gan nặng, để phân biệt bệnh Byler và bệnh vàng da ứ mật, cần sử dụng các phương tiện cận lâm sàng như:
- Xét nghiệm máu và nước tiểu
- Siêu âm bụng và hệ gan mật
- Chụp X-ray hệ gan mật
- Sinh thiết gan
Điều trị bệnh gan ứ mật
Hiện nay vẫn chưa có biện pháp cụ thể để điều trị xơ gan do ứ mật. Các phương pháp được đưa ra chỉ nhằm giảm các triệu chứng của bệnh. Những phương pháp này bao gồm:
- Dùng thuốc ursodiol và colchicine để giảm các triệu chứng và hư hại gan
- Dùng cholestyramine để giảm cảm giác ngứa
Ngoài ra, người bệnh cũng cần bổ sung canxi hoặc vitamin D để ngăn chặn tình trạng loãng xương. Hạn chế dùng muối để giảm các tích tụ trong gan. Thăm khám sức khỏe định kỳ thường xuyên để chẩn đoán tình trạng tiến triển của bệnh và có biện pháp đối phó kịp thời tránh biến chứng nguy hiểm.
Trong các trường hợp nặng, cấy ghép gan nhân tạo là sự lựa chọn tốt để điều trị xơ gan mật nguyên phát.
Phòng ngừa bệnh gan ứ mật
Tiêm phòng
Để phòng ngừa và điều trị, phương tiện hiệu quả nhất là tiêm phòng, và sau đó cần theo dõi mức độ kháng thể thường xuyên.
Làm theo lời khuyên của bác sĩ và sử dụng thuốc một cách thận trọng
Nếu bạn bị bệnh, hãy sử dụng thuốc một cách khoa học theo liều lượng nhất định, việc lạm dụng thuốc sẽ ảnh hưởng đến gan.
Ngoài ra, hãy tập bỏ những thói quen xấu như hút thuốc, uống rượu, thức khuya và ăn uống cân bằng, tập thể dục, đảm bảo thời gian ngủ và duy trì tâm trạng vui vẻ.
Bổ sung năng lượng cho cơ thể, ăn uống đủ chất, đúng giờ, đúng bữa,...
Theo dõi sức khỏe định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín, để kịp thời phát hiện nếu bị bệnh, từ đó có những can thiệp kịp thời tránh để bệnh phát triển quá nặng, khó điều trị.
Tuy nhiên, khi có triệu chứng xơ gan, nên ghép gan kịp thời. Khi được ghép gan, dự hậu sẽ khá hơn. Như vậy, việc chẩn đoán bệnh Byler chỉ là bước đầu. Điều quan trọng là bệnh nhân nên được theo dõi thường xuyên và cẩn thận. Tránh dùng các thuốc có hại cho gan. Việc theo dõi này sẽ giúp phát hiện, điều trị kịp thời và giảm thiểu được các biến chứng nặng về sau.
Bệnh gan ứ mật là tình trạng nghiêm trọng cần được phát hiện và điều trị sớm để tránh các biến chứng nguy hiểm. Việc hiểu rõ triệu chứng, chẩn đoán và điều trị bệnh là cực kỳ quan trọng. Ngoài ra, duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống hợp lý và theo dõi sức khỏe định kỳ cũng là những biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Với sự hỗ trợ đúng đắn từ các chuyên gia y tế, người bệnh có thể kiểm soát tốt tình trạng bệnh và duy trì chất lượng cuộc sống.