Xơ gan gây hạ natri máu - Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Xơ gan là tình trạng mà hệ thống gan bị tổn thương do nhiều nguyên nhân khác nhau và bị thay thế dần bằng các mô sẹo. Đây là căn bệnh nguy hiểm có thể dẫn đến suy gan, xuất huyết tiêu hóa, ascites (chướng bụng do tích tụ dịch), suy thận, hoặc ung thư gan. Một trong những biến chứng phổ biến của xơ gan là tình trạng hạ natri máu. Vậy tại sao xơ gan lại gây ra hạ natri máu? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết hơn về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hạ natri máu do xơ gan gây ra trong bài viết dưới đây.
Hạ natri máu là gì?
Natri là khoáng chất quan trọng giúp cân bằng áp suất thẩm thấu, acid-base và dịch trong cơ thể. Hạ natri máu đề cập đến tình trạng nồng độ natri trong máu xuống dưới 130 mmol/l; đây được xem là ngưỡng báo động cho thấy rằng có sự mất cân bằng nghiêm trọng về natri và chất lỏng.
Nhìn chung, hạ natri máu có 4 đặc điểm chính:
- Thể tích dịch cơ thể tăng (phù nề, chướng bụng).
- Nồng độ natri máu <130 mmol/l.
- Có các triệu chứng thần kinh như đau đầu, khó tập trung, lẫn lộn, co giật... ở trường hợp nghiêm trọng.
- Có thể cấp tính (<48h) hoặc mạn tính (>48h).
Hạ natri máu nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời có thể dẫn đến hôn mê, tổn thương não và những biến chứng nguy hiểm khác.
Nguyên nhân hạ natri máu ở bệnh nhân xơ gan
Ở bệnh nhân xơ gan, hạ natri máu thường do:
1. Tăng áp lực tĩnh mạch cửa:
Xơ gan làm tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa dẫn đến giãn tĩnh mạch và tràn dịch vào ổ bụng. Dịch chướng bụng này sau đó bị mất natri.
2. Tăng sinh các chất trung gian gây giãn mạch:
Gan tổn thương sản sinh ra nhiều chất (như NO, prostacyclin) làm giãn mạch, góp phần gây tăng thể tích máu lưu thông.
3. Mất cân bằng các hormone điều hòa thể tích dịch:
Xơ gan làm rối loạn hệ thần kinh - nội tiết, dẫn tới giảm bài tiết Aldosteron và tăng Vasopressin. Kết quả là dịch bị giữ lại, natri mất.
4. Tăng sinh Renin - Angiotensin:
Do giảm tưới máu thận, thận bài tiết nhiều Renin. Renin sau đó kích hoạt hệ thống Angiotensin - Aldosteron gây giữ muối và nước.
5. Giảm lọc cầu thận:
Giảm tưới máu, hoạt chất thận do xơ gan làm giảm thải trừ natri & nước qua nước tiểu.
Ngoài ra, một số nguyên nhân ít gặp hơn gây ra tình trạng này là suy tuyến thượng thận, thiếu Magie máu và sử dụng các thuốc như thuốc lợi tiểu, Kháng histamine H2.
Triệu chứng hạ natri máu do xơ gan
Các dấu hiệu và triệu chứng chính của hạ natri máu do xơ gan gồm:
- Mệt mỏi, buồn ngủ.
- Nhức đầu, chóng mặt.
- Ăn uống kém, ợ nóng, khó tiêu.
- Trướng bụng, giữ nước, phù (mắt cá chân).
- Nhầm lẫn, mơ màng, khó tập trung.
- Cơn động kinh và hôn mê (mức độ nặng).
Điều trị hạ natri máu do xơ gan
Để điều trị hiệu quả hạ natri máu do xơ gan, các bước cơ bản như sau:
Bước 1. Xác định nguyên nhân gây ra hạ natri:
Tìm ra nguyên nhân để điều chỉnh phác đồ hợp lý:
- Hạ natri do giảm thể tích máu lưu hành: cần bổ sung dịch và điện giải.
- Hạ natri do tăng thể tích dịch: cần hạn chế dịch vào.
Bước 2. Điều chỉnh rối loạn điện giải:
- Truyền dịch Natri clorua 0,9% hoặc Natri clorua 3% nếu mức độ hạ natri < 120 mmol/l.
- Truyền albumin nếu cần duy trì áp lực thẩm thấu.
- Chỉ định thuốc lợi tiểu giữ kali như Spironolacton nếu có tăng kali máu.
- Theo dõi điện giải để điều chỉnh lượng dịch và natri hợp lý.
Bước 3. Điều trị triệu chứng thần kinh:
- Chống phù não bằng cách hạn chế dịch vào, sử dụng lợi tiểu, hạ huyết áp.
- Chống động kinh bằng thuốc chống co giật.
Bước 4. Điều trị nguyên nhân xơ gan:
- Thuốc ức chế men chuyển Angiotensin, thuốc chẹn beta góp phần giảm áp lực tĩnh mạch cửa.
- Điều trị viêm gan, ngừng rượu bia.
- Xem xét ghép gan nếu xơ gan tiến triển.
Như vậy, hạ natri máu là biến chứng thường gặp ở bệnh nhân xơ gan. Cần sớm phát hiện và can thiệp phù hợp để tránh các hậu quả đáng tiếc. Hi vọng thông tin trong bài viết sẽ hữu ích với mọi người.