Virus viêm gan B - "Kẻ giết người thầm lặng" có khả năng lây nhiễm gấp 100 lần HIV
Tại Việt Nam, ước tính có tới 15 triệu người đang sống chung với virus gây bệnh viêm gan B (HBV). Con số này đặt nước ta trong top các "ổ dịch" lớn nhất thế giới về loại virus được mệnh danh là "kẻ giết người thầm lặng" này.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), virus HBV có khả năng lây nhiễm cao gấp 50-100 lần so với virus gây bệnh HIV khi cùng tiếp xúc với một lượng dịch cơ thể tương đương. Đáng nói hơn, HBV còn có thể sống sót được cả tháng trong điều kiện bình thường ngoài môi trường, virus HIV chỉ có thể tồn tại lâu nhất là vài ngày.
Vậy bệnh viêm gan B có nguy hiểm tới mức nào? Tại sao nó lại được gọi là "kẻ giết người thầm lặng"? Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn về loại virus "khủng long" này nhé!
Đường lây nhiễm của virus viêm gan B
Virus HBV lây lan từ người nhiễm sang người lành chủ yếu qua 3 con đường:
- Đường máu: do tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc các dịch cơ thể của người nhiễm bệnh, như khi tiêm chích ma túy chung kim tiêm, làm các thủ thuật xâm lấn như xăm hình, xỏ lỗ...
- Đường tình dục: quan hệ tình dục không an toàn với người nhiễm HBV dẫn đến lây truyền virus qua đường tinh dịch, dịch âm đạo
- Mẹ truyền sang con: người mẹ mang thai nếu nhiễm HBV có nguy cơ lây truyền cho thai nhi qua nhau thai trong quá trình mang thai hoặc sinh con. Theo thống kê, tỷ lệ lây nhiễm HBV từ mẹ sang con khoảng từ 10-20% tùy từng quốc gia.
Như vậy cơ hội lây lan của virus viêm gan B là rất cao, bởi nó có thể dễ dàng xâm nhập bất cứ ai qua các hoạt động đời thường như quan hệ tình dục, tiêm truyền máu, sử dụng chung đồ dùng cá nhân... Chỉ cần một lần tiếp xúc vô ý là đã hứng "phát bắn" của những "viên đạn" vi-rút HBV, khiến cơ thể rơi vào trạng thái lây nhiễm.
Cơ chế gây bệnh của virus HBV
Khi xâm nhập vào cơ thể người, HBV sẽ tấn công vào gan và gắn kết với các tế bào gan. Chúng nhân lên nhanh chóng và phá hủy các tế bào gan, kích thích phản ứng miễn dịch trong cơ thể người.
Điều này nghe có vẻ như cơ thể sẽ nhanh chóng kiểm soát được virus xâm nhập. Nhưng không, bởi phản ứng miễn dịch, dù có diệt được một phần virus nhưng lại tiếp tục làm tổn thương gan, gây viêm gan triệt để.
Lúc này, người bệnh sẽ có các biểu hiện sớm của viêm gan như mệt mỏi, uể oải, sụt cân, khó tiêu, đau quặn gan... Rất dễ nhầm tưởng chúng với cảm cúm hoặc các triệu chứng rối loạn tiêu hóa khác.
Và quan trọng hơn, tới 50% người nhiễm HBV thậm chí có thể không xuất hiện triệu chứng gì hoặc rất mờ nhạt trong vài chục năm liền mà không hay biết. Chính sự lặng lẽ này khiến HBV vô cùng đáng sợ, bởi người bệnh vô tình trở thành phương tiện truyền bệnh cho hàng ngàn người xung quanh.
Những biến chứng nguy hiểm từ virus viêm gan B
Biến chứng thường gặp: xơ gan do viêm gan B mạn tính
Sau giai đoạn viêm gan cấp tính, nếu không điều trị tích cực và đúng cách, viêm gan B có thể tiến triển thành viêm gan B mạn tính. Lúc này, sự tấn công lặp đi lặp lại của virus khiến gan bị thương tổn, tổ chức gan bị tổn thương và dần bị thay thế bằng các mô liên kết, hình thành nên bệnh xơ gan.
Theo ước tính của WHO, hơn 90 triệu người trên thế giới hiện bị mắc xơ gan do nhiễm trùng viêm gan B mạn tính. Tại Việt Nam đã có >350.000 người chết vì căn bệnh "kinh hoàng lặng lẽ" này. Xơ gan là nguyên nhân khiến người bệnh suy nhược, phù, vàng da, dễ mắc nhiễm trùng, băng huyết tiêu hóa...khi bệnh tiến triển.
Biến chứng nguy hiểm nhất: ung thư gan
Xơ gan là tình trạng tiền ung thư gan nguy hiểm (HCC). Ước tính có tới 80% bệnh nhân HCC đều có tiền sử mắc viêm gan, trong đó tới 60% là do virus viêm gan B. Dự đoán đến năm 2025, tỷ lệ tử vong do ung thư gan liên quan HBV là 18 triệu người/năm.
Ung thư gan từ HBV ngày càng trẻ hóa, có thể dưới 30 tuổi. Bởi từ nhỏ đã nhiễm virus nhưng khi không được điều trị, cơ thể âm thầm sinh sôi, chờ ngày biến thành tế bào ác tính. Với ung thư gan, tỷ lệ sống sót sau 5 năm ở mức rất thấp, thường <15%, với cơ hội chữa khỏi hầu như bằng 0.
Việt Nam là "ổ dịch" mắc viêm gan B nguy hiểm
Theo thống kê của WHO năm 2017, có đến 45% dân số thế giới hiện bị mắc viêm gan B hoặc C. Ở Việt Nam con số này là 10 triệu người nhiễm HBV mạn tính, tức khoảng 10% dân số, cao gấp 10 lần mức trung bình thế giới là 5%.
Vậy nguyên nhân chính khiến Việt Nam trở thành điểm đen trên thế giới về virus này là gì? Các chuyên gia chỉ ra một số nguyên nhân sau:
- Tỷ lệ tiêm chủng vắc-xin phòng viêm gan B cho trẻ em còn hạn chế, không đủ bao phủ
- Công tác phát hiện và điều trị người nhiễm còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ
- Đa số người dân còn chưa có ý thức chủ động tầm soát, khám và điều trị sớm viêm gan B
- Lối sống không lành mạnh như uống quá nhiều bia rượu, ăn uống bất hợp vệ sinh dễ là điều kiện để virus HBV kích hoạt và gây hại gan
Những yếu tố trên góp phần rất lớn vào tình trạng virus HBV trở nên ngự trị và là vấn nạn sức khỏe cộng đồng hàng đầu đối với Việt Nam trong nhiều thập kỷ qua.
Biện pháp phòng tránh lây nhiễm viêm gan B hiệu quả
Để ngăn chặn sự lây lan của virus viêm gan B trong cộng đồng, các cấp chính quyền cần có chiến dịch tầm soát, phát hiện người nhiễm bệnh trên diện rộng. Đồng thời, tăng cường tiêm vắc-xin phòng HBV cho những đối tượng dễ phơi nhiễm như trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai, công nhân y tế.
Đối với bản thân mỗi người, cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc sau để phòng ngừa virus HBV:
- Tiêm phòng đầy đủ vắc-xin viêm gan B theo lịch
- Không sử dụng chung bơm kim tiêm, đồ cạo râu, bàn chải đánh răng, đồ dùng cá nhân với người lạ
- Khám sức khỏe định kỳ, tầm soát viêm gan B để phát hiện sớm bệnh
- Hạn chế quan hệ tình dục bừa bãi, không sử dụng chung đồ tình dục với nhiều người
- Không sử dụng ma túy, tuân thủ các quy tắc vệ sinh an toàn trong các thủ thuật y tế có tiếp xúc máu
Cải thiện tình hình viêm gan B tại Việt Nam
Để kiểm soát tốt tình hình viêm gan B, Chương trình Quốc gia phòng chống bệnh viêm gan B giai đoạn 2018-2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt với các mục tiêu cụ thể:
- 90% trẻ em dưới 1 tuổi được tiêm chủng đầy đủ 3 mũi vắc-xin viêm gan B trước năm 2030
- 100% sản phụ được sàng lọc viêm gan B trước sinh và cho trẻ dưới 24h tuổi uống phòng kháng thể miễn dịch
- 70% bệnh nhân được điều trị kháng vi-rút
- Phát triển cơ sở hạ tầng, nhân lực y tế để nâng cao chất lượng xét nghiệm, chẩn đoán và điều trị bệnh
- Tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe để người dân chủ động phòng ngừa
Với sự chung tay, đồng lòng giữa ngành y tế, chính quyền và người dân, hi vọng 20 năm nữa, Việt Nam sẽ không còn là "ổ dịch" viêm gan B nữa và loại bỏ hoàn toàn căn bệnh "gia truyền" nguy hiểm này.
Trên đây là những chia sẻ về bệnh viêm gan B - "kẻ giết người thầm lặng" vô cùng nguy hiểm mà chúng ta cần hết sức đề phòng.