Uống rượu quá mức trong bao lâu và với liều lượng như thế nào có thể gây hủy hoại gan?
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Việt Nam đứng thứ nhất Đông Nam Á và thứ ba châu Á về mức độ tiêu thụ rượu bia. Với mức tiêu thụ bình quân 8,3 lít rượu mỗi người/năm, tỷ lệ người nghiện rượu ở nước ta cũng tăng nhanh trong thời gian gần đây.
Sử dụng rượu quá mức, nhất là lạm dụng rượu thường xuyên trong thời gian dài sẽ khiến cơ thể tiếp nhận một lượng cồn vượt quá khả năng chịu đựng. Điều này có thể gây ra những tác hại nghiêm trọng, đặc biệt đối với gan - "nhà máy xử lý độc tố" lớn nhất trong cơ thể.
Vậy uống rượu quá mức trong bao lâu và với liều lượng như thế nào có thể gây hủy hoại gan? Cùng tìm hiểu rõ hơn qua bài viết sau đây
Mối liên hệ giữa rượu và bệnh lý gan
Nghiên cứu cho thấy, có mối liên hệ trực tiếp giữa việc sử dụng rượu quá mức và nguy cơ mắc các bệnh về gan, bao gồm:
- Gan nhiễm mỡ: Xảy ra ở hơn 90% người nghiện rượu.
- Viêm gan do rượu: Chiếm 25% số ca bệnh.
- Xơ gan do rượu: Khoảng 15%
Ngoài ra, những người mắc bệnh xơ gan do lạm dụng rượu còn có nguy cơ mắc ung thư biểu mô tế bào gan.
Như vậy, rượu bia không chỉ gây hại cho gan mà còn là nguyên nhân gây ra nhiều căn bệnh nguy hiểm khác. Do đó, hạn chế sử dụng rượu bia là việc làm cấp thiết để bảo vệ sức khỏe.
Liều lượng và thời gian sử dụng rượu gây tổn thương gan
Theo các nghiên cứu, liều lượng và thời gian sử dụng rượu ảnh hưởng trực tiếp tới khả năng gây tổn thương gan như sau:
- Đối với nam giới: Tiêu thụ từ 60-80 gam cồn/ngày trong ít nhất 20 năm có thể dẫn tới gan nhiễm mỡ, viêm hoặc xơ gan.
- Đối với nữ giới: Chỉ cần uống 20-40 gam cồn/ngày trong thời gian dài cũng đủ gây tổn thương gan.
- Nếu vượt quá 230 gam cồn/ngày trong 20 năm thì nguy cơ bị xơ gan do rượu lên tới 50%.
Như vậy, mức độ và thời gian sử dụng rượu gây hại cho gan ở mỗi giới khác nhau. Phụ nữ dễ bị tổn thương hơn đàn ông khi tiêu thụ cùng một lượng rượu.
Tuy nhiên, không phải tất cả người nghiện rượu đều bị các vấn đề về gan. Bên cạnh liều lượng và thời gian sử dụng, có nhiều yếu tố khác cũng ảnh hưởng tới khả năng hình thành bệnh, bao gồm:
- Giới tính
- Yếu tố di truyền
- Lối sống (dinh dưỡng, tập thể dục...)
- Sử dụng rượu chung với các chất độc hại khác
- Tổn thương gan từ nguyên nhân khác (viêm gan virus, động vật gặm nhấm, thuốc...)
Như vậy, để bảo vệ gan, tốt nhất nên giảm thiểu sử dụng rượu bia, kể cả ở những người không mắc bệnh gan.
Cơ chế hình thành các bệnh lý gan do rượu
Sau khi uống rượu, phần lớn cồn (khoảng 98%) sẽ được gan chuyển hóa thông qua 2 quá trình:
- Quá trình 1: Cồn được chuyển hóa thành acetaldehyde bởi enzyme ADH. Đây là chất độc hại có thể gây tổn thương gan.
- Quá trình 2: Acetaldehyde sau đó lại được chuyển hóa tiếp thành chất ít độc hơn là axit axetic nhờ enzyme ALDH.
Khi uống rượu với liều lượng vừa phải và không quá thường xuyên, gan có thể dung nạp và xử lý hết lượng cồn mà không bị tổn thương. Tuy nhiên, khi uống quá nhiều trong thời gian dài, quá trình chuyển hóa bị quá tải sẽ khiến các chất độc tích tụ trong gan, gây viêm và phá hủy cấu trúc tế bào gan.
Một số cơ chế cụ thể dẫn tới hình thành bệnh lý gan do rượu như sau:
- Cồn và các chất trung gian (acetaldehyde) gây stress oxy hóa, làm tổn thương màng tế bào và các cơ quan quan trọng bên trong tế bào gan.
- Các gốc tự do hình thành trong quá trình chuyển hóa rượu gây viêm và hoại tử tế bào gan.
- Sự tích tụ triglyceride và cholesterol trong tế bào gan dẫn tới gan nhiễm mỡ - giai đoạn đầu của các bệnh lý gan do rượu.
- Sản sinh quá mức các phân tử collagen dẫn đến hiện tượng xơ gan - giai đoạn muộn của các bệnh lý gan do rượu.
Như vậy, tổn thương và suy giảm chức năng gan xảy ra do tích tụ các chất độc hại trong quá trình chuyển hóa rượu cũng như sự rối loạn quá trình trao đổi chất và tái tạo tế bào gan.
Tiến triển từ gan nhiễm mỡ đến xơ gan do rượu
Theo thời gian, những tổn thương ban đầu ở gan do rượu có thể tiến triển dần thành các bệnh lý mạn tính, từ nhẹ đến nặng:
Gan nhiễm mỡ
Đây thường là tổn thương sớm nhất xảy ra ở 90% người nghiện rượu, do sự tích tụ chất béo (triglyceride) trong tế bào gan. Tình trạng này có thể đảo ngược được nếu ngừng sử dụng rượu.
Nếu không được điều trị, những chất béo tích tụ sẽ làm phì đại tế bào gan và dần thay thế cấu trúc bình thường của nó, khiến gan to dần lên.
Viêm gan do rượu
Giai đoạn này đặc trưng bởi sự kết hợp giữa gan nhiễm mỡ, viêm gan lan tỏa và hoại tử tế bào gan ở các mức độ khác nhau.
Tế bào gan bị phá hủy hoàn toàn hoặc mất dần chức năng. Mô liên kết và collagen bắt đầu hình thành để thay thế các tế bào bị chết. Tĩnh mạch gan và mạch máu nuôi gan bị tổn thương, dẫn đến xơ hóa.
Xơ gan do rượu
Đây là giai đoạn muộn nhất và nghiêm trọng nhất của các bệnh lý gan do rượu. Ở giai đoạn này, cấu trúc gan bị phá hủy hoàn toàn và thay thế bởi mô xơ.
Quá trình viêm vẫn có thể xảy ra. Bệnh nhân có triệu chứng rõ ràng như vàng da, bụng to, chân tay phù nề, dễ bầm tím, xuất huyết... do gan mất hết chức năng. Nếu không được can thiệp kịp thời, bệnh nhân có thể tử vong.
Như vậy, bệnh lý gan do rượu là quá trình phức tạp, diễn tiến từ tổn thương nhẹ đến nặng dần. Do đó, cần phát hiện và can thiệp sớm để ngăn chặn quá trình xơ hóa gan.
Lời khuyên
Để giảm thiểu nguy cơ gây tổn thương và các bệnh lý về gan, mọi người nên:
- Hạn chế sử dụng rượu bia, đặc biệt là không nên lạm dụng thường xuyên.
- Không sử dụng rượu khi bị bệnh gan, dù là nhẹ.
- Phụ nữ có thai hoặc cho con bú cần hoàn toàn không uống rượu.
- Người mắc các bệnh mạn tính như tim, phổi, thận cũng không nên sử dụng rượu.
- Kết hợp với lối sống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, dinh dưỡng hợp lý để hỗ trợ gan hoạt động tốt.
- Thăm khám định kỳ để theo dõi tình trạng gan, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.
- Điều trị kịp thời khi có dấu hiệu tổn thương hoặc bệnh lý về gan.
Như vậy, hạn chế sử dụng rượu, đặc biệt là ngừng lạm dụng rượu là điều quan trọng để ngăn ngừa và giảm thiểu nguy cơ gây tổn thương gan. Kết hợp với lối sống lành mạnh và điều trị kịp thời khi cần thiết để bảo vệ gan và sức khỏe.