Gan nhiễm mỡ - Những "loại thuốc quý" từ thực phẩm
Gan nhiễm mỡ được hiểu là tình trạng lượng chất béo tích tụ trong gan chiếm từ 5-10% trọng lượng của cơ quan này. Đây là một trong những bệnh lý về gan thường gặp, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Theo các nghiên cứu dịch tễ học, tỷ lệ mắc bệnh gan nhiễm mỡ ở người trưởng thành có xu hướng gia tăng trong những thập kỷ gần đây.
Nguyên nhân dẫn đến gan nhiễm mỡ
Có hai loại gan nhiễm mỡ chính: do rượu và không do rượu.
Gan nhiễm mỡ do rượu
Gan nhiễm mỡ do rượu xảy ra ở những người nghiện rượu bia. Khi uống quá nhiều rượu, các sản phẩm phân giải của rượu được chuyển hóa thành acetaldehyde gây tổn thương gan. Đồng thời, rượu cũng kích thích gan tổng hợp triglyceride dẫn đến tích tụ mỡ bên trong gan.
Đây thường là một trong những dấu hiệu sớm của bệnh xơ gan do rượu. Tình trạng bệnh có thể được cải thiện rõ rệt sau 6-8 tuần kiêng rượu hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu người bệnh tiếp tục lạm dụng rượu bia, bệnh sẽ chuyển biến xấu và dẫn đến những biến chứng nguy hiểm.
Gan nhiễm mỡ không do rượu
Gan nhiễm mỡ không liên quan đến rượu thường gặp ở những người mắc các bệnh như đái tháo đường typ 2, béo phì, tăng mỡ máu, tăng triglyceride, rối loạn chuyển hóa lipid... Cụ thể các nguyên nhân chính bao gồm:
- Đái tháo đường typ 2: lượng đường trong máu cao khiến gan phải tổng hợp và dự trữ nhiều chất béo hơn, dẫn tới tích tụ mỡ trong gan.
- Thừa cân, béo phì: chỉ số BMI tăng làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ. Theo nghiên cứu, 75% người béo phì bị gan nhiễm mỡ.
- Rối loạn lipid máu: tình trạng tăng cholesterol, LDL, triglyceride trong máu khiến lượng mỡ đưa vào gan nhiều hơn dẫn đến tích tụ dần theo thời gian.
- Hội chứng chuyển hóa: đặc trưng bởi tình trạng kháng insulin, tăng đường huyết, tăng mỡ máu và béo phì trung tâm. Tất cả các yếu tố này đều thúc đẩy quá trình hình thành gan nhiễm mỡ.
Biến chứng nguy hiểm của gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ khiến gan phải hoạt động nhiều hơn để xử lý và lọc các chất. Đồng thời chức năng của gan cũng bị suy giảm, đặc biệt trong tình huống gan gặp phải các chất độc hại từ môi trường bên ngoài. Khi đó, tế bào gan rất dễ bị tổn thương gây viêm, xơ hóa và dẫn đến ung thư.
Một số biến chứng nghiêm trọng của bệnh gan nhiễm mỡ có thể kể đến:
- Viêm gan: các tế bào gan bị viêm, tổn thương dẫn đến suy giảm chức năng.
- Xơ gan: sẹo và mô xơ thay thế các tế bào gan lành, suy giảm chức năng gan nghiêm trọng.
- Ung thư biểu mô tế bào gan: biến chứng nguy hiểm nhất khi gan bị tổn thương mãn tính nặng nề.
Chế độ dinh dưỡng cho người bị gan nhiễm mỡ
Vì vậy, chế độ dinh dưỡng hợp lý chính là "liều thuốc quý" cho người bị gan nhiễm mỡ. Mục đích của việc điều chỉnh chế độ ăn uống là giúp cơ thể:
- Đào thải chất béo dư thừa trong gan
- Giảm các yếu tố gây hại như đường, mỡ, chất béo và cholesterol
- Tăng cường chức năng gan và bảo vệ gan khỏi tổn thương
Những "loại thuốc quý" từ thực phầm
Dưới đây là những "loại thuốc quý" tự nhiên từ thực phẩm mà người gan nhiễm mỡ nên bổ sung vào chế độ ăn uống hàng ngày để hỗ trợ điều trị.
Ngô
Trong thành phần ngô có chứa nhiều axit béo không no, có vai trò thúc đẩy quá trình chuyển hóa chất béo. Vì thế, ngô là loại ngũ cốc thích hợp với người bị gan nhiễm mỡ cũng như những người bị tăng mỡ máu, cholesterol cao. Ngô dễ chế biến và tiêu thụ dưới nhiều hình thức như nấu chè ngô, luộc ngô, rang ngô, nấu cháo ngô...
Rau lá xanh
Các nhà nghiên cứu tại Viện Karolinska, Thụy Điển đã chỉ ra rằng, nitrat vô cơ - một hợp chất có trong các loại rau xanh, có khả năng làm giảm lượng chất béo tích tụ trong gan.
Những loại rau lá xanh phổ biến và phong phú như rau diếp, rau chân vịt, rau cải... đều chứa hàm lượng nitrat vô cơ cao. Do đó chúng rất thích hợp cho người bị gan nhiễm mỡ để hỗ trợ việc làm giảm mỡ trong gan một cách tự nhiên và an toàn.
Nhộng tằm
Giống như ngô, trong thành phần nhộng tằm cũng chứa nhiều axit béo không no. Chúng có công dụng thúc đẩy quá trình chuyển hóa cholesterol và chất béo. Do đó, nhộng tằm rất tốt cho người bị gan nhiễm mỡ để hỗ trợ giảm lượng mỡ đang tích tụ trong gan. Ngoài ra, chất dinh dưỡng dồi dào trong nhộng tằm còn cải thiện chức năng hoạt động của gan.
Chanh
Chanh là một "loại thuốc" thiên nhiên hữu hiệu có công dụng thanh lọc và giải độc gan mạnh mẽ nhất. Chất axit có trong chanh giúp hỗ trợ tiêu diệt, đào thải các chất béo độc hại đang tích tụ quá mức trong gan.
Bệnh nhân gan nhiễm mỡ nên bổ sung nước cốt chanh vào chế độ dinh dưỡng hàng ngày thông qua các món như:
- Pha vào nước uống hàng ngày như trà chanh, nước chanh đá...
- Thêm vào các món salad, rau xanh
- Dùng làm gia vị tăng hương vị cho các món ăn
Nấm hương
Nấm hương chứa nhiều chất dinh dưỡng thiết yếu như protein, chất xơ, vitamin (B1, B2, B5, D)... có lợi cho gan. Đồng thời trong thành phần cũng có các hợp chất giúp giảm cholesterol, triglyceride và chất béo trong máu và tế bào gan hiệu quả.
Do vậy, nấm hương được xem là thực phẩm lý tưởng cho người bị gan nhiễm mỡ. Bệnh nhân có thể bổ sung nấm hương vào các món ăn hàng ngày để tăng cường hiệu quả điều trị.
Gừng
Gừng là gia vị quen thuộc, phổ biến trong các gia đình Việt Nam. Tuy nhiên ít người biết rằng, gừng chứa các hợp chất gingerol, shogaol... có tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ. Chúng giúp làm giảm lượng triglyceride trong máu hiệu quả.
Người bệnh gan nhiễm có thể sử dụng gừng dưới dạng nước ép hoặc trà gừng để tăng cường hiệu quả điều trị:
- Nước ép gừng tươi: xay nhuyễn gừng tươi và vắt lấy nước cốt
- Trà gừng: 2 muỗng cà phê gừng đã nghiền nát pha vào cốc nước sôi, để nguội vài phút rồi uống
Lá sen
Từ lâu, trong Đông y đã sử dụng lá sen để làm mát gan, hạ lipid máu và hỗ trợ giảm mỡ trong cơ thể. Đặc biệt với bệnh nhân gan nhiễm mỡ, uống trà lá sen thường xuyên sẽ giúp:
- Hạ lipid máu: làm giảm cholesterol, triglyceride trong máu
- Giảm tích tụ mỡ trong gan: ngăn chặn quá trình hình thành mỡ trong gan
- Thanh lọc cơ thể: loại bỏ độc tố và bảo vệ gan
Bưởi
Bưởi được xem là một “liều thuốc” tuyệt vời tự nhiên dành cho những người mắc bệnh lý về gan, trong đó có bệnh gan nhiễm mỡ. Trong thành phần bưởi có chứa chất naringenin có khả năng kích hoạt quá trình oxy hóa axit béo. Điều này giúp đốt cháy và tiêu diệt lượng chất béo dư thừa đang tồn đọng trong cơ thể và gan.
Ngoài công dụng hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ, việc bổ sung bưởi còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe khác cho người bệnh như:
- Giảm cholesterol xấu LDL và triglyceride
- Tăng cholesterol tốt HDL
- Ổn định lượng đường trong máu
- Giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch
- Tăng cường sức đề kháng của cơ thể
Quả óc chó
Óc chó được mệnh danh là “vua của các loại hạt” nhờ hàm lượng dưỡng chất phong phú và công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe. Trong óc chó có chứa nhiều axit béo omega 3, omega 6, vitamin E, chất xơ... giúp:
- Cân bằng cholesterol và lipid máu
- Giảm quá trình hình thành chất béo trong gan
- Bảo vệ gan khỏi tổn thương oxy hóa
- Tăng cường miễn dịch và khả năng chống viêm
Do đó, các bác sĩ khuyên người mắc gan nhiễm mỡ nên đưa óc chó vào chế độ dinh dưỡng hàng ngày để hỗ trợ điều trị và phòng ngừa bệnh.
Quả việt quất
Giống như óc chó, quả việt quất cũng được đánh giá là siêu thực phẩm với hàm lượng chất dinh dưỡng “khủng” bao gồm:
- Vitamin C: gấp 10 lần so với cam, quýt
- Chất xơ
- Kali, folate, đồng...
- Các hợp chất anthocyanins mạnh mẽ
Những thành phần này giúp bảo vệ gan khỏi các gốc tự do, ngăn ngừa tổn thương và lão hóa gan. Bên cạnh đó, chúng còn hỗ trợ giảm mỡ máu, ổn định lượng đường và cholesterol, từ đó gián tiếp làm giảm tích tụ mỡ trong gan.
Như vậy, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với người bị gan nhiễm mỡ. Bên cạnh các biện pháp điều trị tích cực như dùng thuốc, bệnh nhân cần lưu ý bổ sung đầy đủ các "loại thuốc" quý từ thực phẩm như trên. Điều đó sẽ giúp kiểm soát tình trạng bệnh, ngăn chặn biến chứng và nâng cao chất lượng sống.