6 nguyên nhân gây tăng men gan và cách phòng ngừa
Men gan là những enzyme có trong tế bào gan, giúp thực hiện các chức năng quan trọng như: điều hòa chuyển hóa carbohydrate, protein, mỡ; giải độc các chất độc từ thức ăn, thuốc men; tổng hợp protein,...
Khi gan bị tổn thương (viêm, hoại tử tế bào gan), men gan sẽ thoát ra ngoài và gây tăng enzyme gan trong máu. Do đó, tăng men gan phản ánh gan đang gặp vấn đề và cần được điều trị kịp thời.
Cụ thể các loại men gan thường được xét nghiệm là: AST, ALT, GGT, ALP. Trong đó ALT và AST là hai enzyme quan trọng, tăng cao thể hiện tổn thương gan rõ ràng.
Nguyên nhân phổ biến gây tăng men gan
Theo các bác sĩ chuyên khoa, các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng men gan tăng bao gồm:
Viêm gan virus
Viêm gan do siêu vi (virus viêm gan A, B, C,...) là nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương gan. Tại Việt Nam, viêm gan B và C đang lây lan rộng rãi với hơn 10 triệu người nhiễm.
Các virus viêm gan lây qua đường máu, dịch tiết cơ thể. Do đó người ta dễ bị lây nhiễm khi quan hệ tình dục không an toàn, sử dụng chung vật dụng cá nhân, xăm hình không vô trùng,... Một số virus còn lây từ mẹ sang con.
Khi virus xâm nhập và nhân lên trong tế bào gan sẽ kích hoạt phản ứng viêm, phá hủy tế bào gan dẫn tới men gan tăng cao.
Sử dụng thuốc/chất kích thích gây độc cho gan
Một số loại thuốc Tây, Đông y hoặc chất bổ sung có nguy cơ gây tổn thương gan, dẫn tới tình trạng viêm gan do thuốc.
Ngoài ra các chất kích thích như rượu bia, ma túy cũng chứa nhiều độc tố, khiến gan phải hoạt động quá tải để thải độc. Từ đó cũng gây viêm, hoại tử tế bào gan.
Theo thống kê, khoảng 30% ca viêm gan do thuốc/chất kích thích dẫn tới suy gan cấp, có thể tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Mắc các bệnh lý mạn tính
Người bị các bệnh như: xơ gan, ung thư gan, viêm gan tự miễn, gan nhiễm mỡ, đái tháo đường, rối loạn chuyển hóa lipid... thường có nguy cơ cao bị tăng men gan.
Đặc biệt bệnh nhân xơ gan do virus, rượu bia thì men gan có thể tăng gấp hàng chục lần so với bình thường. Đây cũng là yếu tố dự báo tiên lượng và nguy cơ biến chứng nặng nề.
Tắc nghẽn đường mật
Khi đường mật bị tắc nghẽn do sỏi, khối u,...dịch mật không thể thoát ra ngoài. Điều này gây ứ đọng mật làm tổn thương gan, men gan tăng cao.
Ngoài nguyên nhân do sỏi, u xơ, viêm đường mật thì chấn thương, phẫu thuật cũng có thể dẫn tới tắc nghẽn mật gây tổn thương gan.
Tăng men gan do di truyền
Một số ít trường hợp bị tăng men gan do đột biến gen gây rối loạn chuyển hóa. Điển hình như hội chứng Wilson - rối loạn chuyển hóa đồng; thiếu alpha-1 antitrypsin gây xơ gan.
Những người này thường có tiền sử gia đình mắc bệnh lý gan, men gan tăng từ nhỏ hoặc rất trẻ.
Nhiễm trùng, nhiễm độc khác
Ngoài các nguyên nhân trên, một số bệnh lý nhiễm trùng khác cũng làm tăng men gan như: sốt xuất huyết, sốt rét, quai bị, sán lá gan, áp-xe gan, viêm gan siêu vi khác (viêm gan E, D)...
Bên cạnh đó, ngộ độc thực phẩm (nấm, cá,...), hóa chất độc hại hay sang chấn cơ học cũng có thể gây tổn thương gan dẫn đến men gan tăng.
Mức độ tăng men gan đáng lo ngại là bao nhiêu?
Mức độ tăng enzyme gan sẽ cho biết mức độ tổn thương gan nhẹ hay nặng:
- Men gan tăng nhẹ: < 2,5 lần giới hạn trên bình thường
- Men gan tăng vừa: 2,5-5 lần giới hạn trên
- Men gan tăng nặng: >5-10 lần giới hạn trên
- Men gan tăng rất nặng: >10 lần giới hạn trên
Khi men gan tăng nhẹ thì gan có thể tự phục hồi nếu được điều trị đúng cách. Tuy nhiên khi tăng quá 5 lần, tổn thương gan đã ở mức độ nặng và dễ có biến chứng nguy hiểm như xuất huyết tiêu hóa, tụt huyết áp, hôn mê gan, thậm chí tử vong.
Triệu chứng thường gặp khi men gan tăng
- Mệt mỏi, uể oải, đau nhức cơ thể
- Chán ăn, ăn không ngon
- Buồn nôn, nôn mửa
- Đau tức vùng gan
- Sốt nhẹ hoặc sốt cao
- Da và mắt vàng ỉu (vàng da, vàng mắt)
- Nước tiểu sẫm màu
- Phân nhạt màu hoặc lõng
Lưu ý: Nhiều trường hợp men gan tăng cao nhưng không có triệu chứng rõ ràng. Do đó việc xét nghiệm định kỳ để phát hiện sớm là rất cần thiết.
Biến chứng nguy hiểm của tình trạng tăng men gan
- Xơ gan, ung thư gan: Khi gan bị tổn thương nặng dẫn tới xơ hóa hay tế bào gan bất thường phát triển thành khối u ác tính.
- Xuất huyết tiêu hóa: Do rối loạn đông máu, cổ trướng tĩnh mạch thực quản gây chảy máu dạ dày, thực quản hoặc đường tiêu hóa khác
- Tụt huyết áp, suy kiệt, hôn mê: Bệnh nhân bị mất máu nhiều hoặc các chất độc trong máu gây tổn thương não bộ dẫn tới hôn mê, thậm chí tử vong.
- Nhiễm trùng, nhiễm độc toàn thân: Do gan không thể thải độc tố ra khỏi cơ thể.
Cách phòng ngừa hiệu quả tình trạng tăng men gan
Để hạn chế tối đa nguy cơ tổn thương gan dẫn tới tăng men gan, mọi người cần:
- Không sử dụng rượu bia, chất kích thích. Kiêng thuốc trái chỉ định, thảo dược chưa rõ nguồn gốc.
- Tiêm phòng vaccine phòng viêm gan A, viêm gan B đầy đủ.
- Khám sức khỏe định kỳ, xét nghiệm men gan ít nhất 6 tháng/lần.
- Ăn uống lành mạnh, tập luyện thể dục thể thao nhẹ nhàng.
- Tránh tiếp xúc với các tác nhân gây độc hại như: thuốc trừ sâu, hoá chất, khí gas...
Trên đây là những thông tin chi tiết về các nguyên nhân và ý nghĩa của hiện tượng tăng men gan. Hy vọng qua bài viết, bạn có thể nâng cao nhận thức và bảo vệ sức khỏe của mình tốt hơn.