Giải mã chỉ số gan nhiễm mỡ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa
Gan là cơ quan nội tạng quan trọng trong cơ thể, đảm nhiệm hơn 500 chức năng sinh lý then chốt như giải độc, trao đổi chất, chuyển hóa lipid và sản xuất protein. Tuy nhiên, gan cũng dễ bị tổn thương bởi nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có bệnh gan nhiễm mỡ. Bệnh gan nhiễm mỡ xảy ra khi lượng mỡ tích tụ trong gan vượt quá mức cho phép, gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về chỉ số gan nhiễm mỡ bình thường, nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
Bệnh gan nhiễm mỡ và nguyên nhân
Gan nhiễm mỡ, hay còn gọi là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (Non-alcoholic Fatty Liver Disease - NAFLD), là tình trạng mỡ tích tụ trong nội mô gan, chiếm từ 5% đến 10% trọng lượng gan. Bệnh có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (Non-alcoholic Steatohepatitis - NASH) và gây ra các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan, suy gan.
Nguyên nhân chính gây ra bệnh gan nhiễm mỡ bao gồm:
1. Béo phì và thừa cân
Béo phì và thừa cân là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ. Khi cơ thể tích tụ quá nhiều mỡ, một phần mỡ thừa sẽ đọng lại trong gan, gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ.
2. Đái tháo đường type 2
Bệnh đái tháo đường type 2 làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ lên đến 50%. Người bệnh đái tháo đường thường có lượng insulin trong máu cao, dẫn đến tích tụ mỡ nội tạng trong gan.
3. Rối loạn lipid máu
Tình trạng rối loạn lipid máu, đặc biệt là tăng cholesterol và triglyceride, cũng là nguyên nhân quan trọng gây bệnh gan nhiễm mỡ. Các loại lipid này có thể tích tụ trong gan, dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ.
4. Di truyền
Một số nghiên cứu cho thấy yếu tố di truyền cũng đóng vai trò nhất định trong việc gây ra bệnh gan nhiễm mỡ. Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh này có nguy cơ cao hơn.
5. Các nguyên nhân khác
Ngoài ra, sử dụng một số loại thuốc, bệnh hệ thống, chế độ ăn uống không lành mạnh, stress oxy hóa, viêm... cũng có thể dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ.
Triệu chứng của bệnh gan nhiễm mỡ
Trong giai đoạn đầu, bệnh gan nhiễm mỡ thường không gây ra bất kỳ triệu chứng rõ rệt nào. Nhiều bệnh nhân chỉ phát hiện ra bệnh nhờ các xét nghiệm máu định kỳ hoặc siêu âm gan.
Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển nặng hơn, các triệu chứng sau có thể xuất hiện:
- Mệt mỏi, chán ăn, đau vùng gan bên phải sườn
- Gan to, cứng
- Vàng da, vàng mắt
- Tiêu chảy, buồn nôn, nôn mửa
- Sụt cân nhanh chóng
- Phù chân, chảy máu dạ dày tá tràng
- Trong trường hợp nặng, có thể dẫn đến tình trạng hôn mê gan, suy gan cấp tính.
Chỉ số gan nhiễm mỡ bình thường và ý nghĩa
Để chẩn đoán bệnh gan nhiễm mỡ, bác sĩ sẽ dựa vào các chỉ số xét nghiệm máu và siêu âm gan. Các chỉ số quan trọng cần lưu ý bao gồm:
Chỉ số Transaminase
- ALT (Alanine Transaminase): Enzyme xuất hiện chủ yếu trong gan. Nồng độ ALT cao là dấu hiệu cảnh báo gan đang bị tổn thương.
- AST (Aspartate Transaminase): Cũng được tìm thấy nhiều trong gan. Nồng độ AST cao cũng là dấu hiệu nguy cơ tiềm ẩn các bệnh lý về gan.
Mức bình thường của ALT và AST nằm trong khoảng 20 - 40 UI/L. Nếu vượt quá mức này, đặc biệt là chỉ số ALT tăng cao hơn AST, có thể là dấu hiệu của bệnh gan nhiễm mỡ.
Chỉ số men gan mật
- ALP (Alkaline Phosphatase): Enzyme này xuất hiện trong gan, xương và ống mật. Nồng độ ALP cao là dấu hiệu gan đang bị tổn thương.
- GGT (Gamma-glutamyltransferase): Enzyme chủ yếu được tìm thấy trong gan. GGT cao là biểu hiện của sự tổn thương gan mật.
Mức bình thường của ALP nằm trong khoảng 35 - 115 UI/L, còn GGT dao động từ 3 - 60 UI/L.
Chỉ số Albumin
Albumin là một loại protein được sản xuất bởi gan. Khi gan bị tổn thương, nồng độ albumin trong máu sẽ giảm. Mức bình thường của albumin nằm trong khoảng 3,5 - 5,5 g/dL.
Chỉ số globulin miễn dịch
Globulin miễn dịch bao gồm các protein liên quan đến hệ miễn dịch, trong đó một phần được sản xuất tại gan. Chỉ số này thường tăng cao ở những người bị bệnh gan mãn tính.
Chỉ số Prothrombin time (PT)
PT giúp xác định thời gian đông máu của cơ thể. Khi gan bị tổn thương nghiêm trọng, thiếu vitamin K, PT sẽ kéo dài hơn so với bình thường, gây ra tình trạng chảy máu quá mức.
Chỉ số bilirubin
Bilirubin là chất có màu vàng được tạo ra khi các tế bào hồng cầu bị vỡ. Nếu chỉ số bilirubin tăng cao, cơ thể sẽ xuất hiện tình trạng vàng da, vàng mắt, nước tiểu sẫm màu - những dấu hiệu cảnh báo gan đang gặp vấn đề.
Nếu các chỉ số trên vượt quá giới hạn bình thường, đặc biệt là chỉ số ALT và AST tăng cao, bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng và siêu âm gan để chẩn đoán xác định bệnh gan nhiễm mỡ.
Cách phòng ngừa bệnh gan nhiễm mỡ
Để phòng ngừa bệnh gan nhiễm mỡ, bạn nên thực hiện các biện pháp sau:
1. Kiểm soát cân nặng
Duy trì cân nặng hợp lý bằng cách thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ, ít đạm và chất béo bão hòa. Tăng cường hoạt động thể lực để đốt cháy mỡ thừa và giảm nguy cơ béo phì.
2. Kiểm soát đường huyết
Nếu bạn đang mắc bệnh đái tháo đường, hãy kiểm soát đường huyết chặt chẽ bằng cách tuân thủ chế độ ăn uống và sử dụng thuốc đúng liều lượng theo chỉ định của bác sĩ.
3. Hạn chế sử dụng rượu bia và thuốc lá
Rượu bia và thuốc lá có hại cho gan, vì vậy hãy hạn chế hoặc loại bỏ hoàn toàn những thói quen này để bảo vệ gan khỏe mạnh.
4. Tập luyện thể dục thường xuyên
Tập luyện thể dục đều đặn như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, tập yoga... giúp giảm cân, cải thiện tình trạng rối loạn lipid máu và tăng cường sức khỏe gan.
5. Kiểm tra sức khỏe định kỳ
Đi khám sức khỏe định kỳ ít nhất 6 tháng/lần để phát hiện sớm bệnh gan nhiễm mỡ và các bệnh lý khác liên quan đến gan.
6. Sử dụng thuốc đúng cách
Tuân thủ chỉ định của bác sĩ khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, tránh lạm dụng các loại thuốc có thể gây hại cho gan.
7. Duy trì tinh thần thoải mái
Stress, căng thẳng kéo dài có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh. Vì vậy, hãy duy trì tinh thần thoải mái, vui vẻ để hỗ trợ quá trình điều trị bệnh tốt hơn.
Bệnh gan nhiễm mỡ là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng cần được phát hiện và điều trị sớm. Việc hiểu rõ về chỉ số gan nhiễm mỡ bình thường, nguyên nhân và triệu chứng của bệnh sẽ giúp bạn có những biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời, tránh để bệnh tiến triển nặng hơn. Hãy thực hiện lối sống lành mạnh, kiểm soát cân nặng, đường huyết và đi khám sức khỏe định kỳ để bảo vệ sức khỏe gan của bạn. Với sự chăm sóc đúng cách, chúng ta hoàn toàn có thể ngăn ngừa và kiểm soát bệnh gan nhiễm mỡ hiệu quả.