Bệnh não gan: Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả
Bệnh não gan là tình trạng suy giảm chức năng não tạm thời ở những người mắc bệnh gan tiến triển. Khi gan bị tổn thương, các chất độc hại không được loại bỏ sẽ tích tụ trong máu và di chuyển đến não, gây ra các triệu chứng về thần kinh và toàn bộ cơ thể. Để phòng ngừa và điều trị hiệu quả, cần hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp xử lý bệnh não gan.
Tổng quan về bệnh não gan
Định nghĩa bệnh não gan
Bệnh não gan là tình trạng gây suy giảm chức năng não tạm thời, rối loạn hệ thần kinh do bệnh gan nặng gây ra. Khi gan bị bất thường, chất độc sẽ tích tụ trong máu. Những chất độc này có thể di chuyển đến não và ảnh hưởng đến chức năng não. Bệnh não gan là tình trạng bệnh nghiêm trọng nhưng có thể điều trị được nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Phân loại bệnh não gan
Có ba loại bệnh não gan theo phân loại bệnh:
- Loại A do suy gan cấp tính (không có bệnh gan mạn tính tiềm ẩn).
- Loại B xảy ra ở một số người có shunt nối hai tĩnh mạch bên trong gan mà không có bệnh gan tiềm ẩn.
- Loại C là kết quả của bệnh gan mạn tính và sẹo (xơ gan).
Bệnh não gan còn được phân loại dựa trên các dấu hiệu và triệu chứng:
- Độ 1: Nhẹ, bệnh nhân có thể nói ngọng, khó ngủ hoặc khó tập trung.
- Độ 2: Trung bình, bệnh nhân có cảm giác uể oải, thay đổi về tính cách, hành động, nhầm lẫn, hay quên.
- Độ 3: Nặng, tiến triển bệnh trầm trọng hơn như lú lẫn, nói lắp, không nhận thức được xung quanh.
- Độ 4: Hôn mê.
Triệu chứng của bệnh não gan
Những người mắc bệnh não gan bị suy giảm chức năng não. Các triệu chứng bao gồm:
Triệu chứng về tâm lý và nhận thức:
- Lo lắng hoặc khó chịu
- Suy giảm nhận thức (lú lẫn về suy nghĩ hoặc phán đoán)
- Khó tập trung
- Thay đổi tâm trạng hoặc tính cách
- Vấn đề về giấc ngủ như mất ngủ
- Nói lắp, lú lẫn
Triệu chứng về thể chất:
- Co giật cơ
- Giảm sự tỉnh táo
- Hơi thở có mùi
- Yếu liệt chi, đặc biệt là yếu sức cơ tay
- Rung cơ
Biến chứng của bệnh não gan
Nếu nguyên nhân gây bệnh não gan không được điều trị, chức năng gan sẽ xấu đi và độc tố tiếp tục tích tụ. Một số người mắc bệnh não gan tiến triển sẽ mất ý thức và hôn mê ở gan, từ đó dẫn đến tử vong.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Những người mắc bệnh não gan có thể làm chậm, ngăn chặn hoặc đẩy lùi bệnh bằng cách tuân thủ kế hoạch điều trị. Những người mắc bệnh gan mạn tính có thể cần phải điều trị bệnh não gan dài hơn để ngăn chặn các triệu chứng trở nên trầm trọng hơn hoặc bị tái phát.
Nên đi khám bác sĩ ngay khi nhận thấy các dấu hiệu đầu tiên của bệnh não gan như giảm khả năng nhận thức, thay đổi tâm trạng, khó ngủ và lơ mơ lú lẫn. Nếu đã mắc bệnh gan, cần theo dõi tình trạng táo bón vì táo bón làm tăng nguy cơ chậm đào thải độc khỏi cơ thể. Những người mắc bệnh gan giai đoạn cuối (còn gọi là suy gan) có thể cần cân nhắc việc ghép gan.
Nguyên nhân dẫn đến bệnh não gan
Khi bị bệnh gan, gan phải tăng cường hoạt động để lọc các chất độc ra khỏi cơ thể. Các chất độc như amoniac không được đào thải sẽ tích tụ trong máu. Chất độc trong máu có thể di chuyển đến não và ảnh hưởng tạm thời hoặc vĩnh viễn đến chức năng não.
Những người mắc bệnh gan mạn tính có nguy cơ mắc bệnh não gan, ngoài ra còn một số nguyên nhân khác như:
- Sử dụng rượu
- Một số loại thuốc ảnh hưởng đến hệ thần kinh như thuốc ngủ, thuốc chống trầm cảm
- Táo bón
- Mất nước hoặc mất cân bằng điện giải
- Chảy máu đường tiêu hóa
- Nhiễm trùng
- Bệnh thận
Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh não gan
Có tới 50% số người bị xơ gan giai đoạn cuối sẽ có các triệu chứng của bệnh não gan. Xơ gan là sự tích tụ các mô sẹo trong gan. Mô sẹo này ngăn chặn lưu lượng máu và ảnh hưởng đến khả năng lọc độc tố, hormone và chất dinh dưỡng của gan.
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh não gan:
- Nghiện rượu
- Tiền sử viêm gan B, C
- Xuất huyết dạ dày
- Bệnh động kinh
- Đái tháo đường
- Hạ natri máu
- Suy thận
- Tăng bilirubin máu
- Hạ kali máu
- Sự kiềm hóa chuyển hóa
- Nhiễm trùng huyết
- Giảm thể tích máu
Phương pháp chẩn đoán bệnh não gan
Chẩn đoán bệnh não gan dựa trên:
- Tiền sử bệnh
- Triệu chứng bệnh
- Các xét nghiệm (men gan, ure máu, chỉ số viêm…) và chẩn đoán hình ảnh (MRI, CT, điện não đồ)
Phương pháp điều trị bệnh não gan hiệu quả
Các phương pháp điều trị bệnh não gan tùy thuộc vào một số yếu tố bao gồm:
- Nguyên nhân gây bệnh
- Các triệu chứng bệnh
- Mức độ nghiêm trọng của bệnh não gan
- Mức độ nghiêm trọng của bệnh gan
- Tuổi và tình trạng sức khỏe hiện tại
- Dự phòng xuất huyết (do bệnh não gan có thể gây xuất huyết)
- Đánh giá chức năng thận
- Ngừng sử dụng một số loại thuốc làm suy giảm chức năng hệ thần kinh trung ương và có thể gây ra bệnh não gan
Bước đầu tiên là xác định và điều trị các yếu tố thúc làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh như nhiễm trùng, xuất huyết đường tiêu hóa, một số loại thuốc hoặc rối loạn chức năng thận.
Việc điều trị nhằm mục đích giảm mức độ amoniac và các chất độc khác trong máu. Hai loại thuốc được sử dụng là lactulose và thuốc kháng sinh:
- Lactulose: Đây là một loại đường tổng hợp, có cơ chế tác động bằng cách hút nước từ cơ thể vào đại tràng, làm mềm phân nên đi tiêu nhiều hơn. Điều này giúp giảm bớt sự hấp thụ chất độc trong ruột, kích thích nhu động ruột giúp loại bỏ độc tố khỏi cơ thể.
- Thuốc kháng sinh điều trị vi khuẩn tạo ra độc tố từ thức ăn trong hệ tiêu hóa. Thuốc kháng sinh như rifaximin được dùng trong điều trị bệnh não gan.
Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa bệnh não gan
Chế độ sinh hoạt:
- Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.
- Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.
- Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.
- Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.
- Bệnh nhân cần lạc quan. Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, nên nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.
Chế độ dinh dưỡng:
- Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, cân bằng.
- Nếu ăn nhiều thịt, cơ thể có thể tạo ra quá nhiều amoniac, do đó cân nhắc giảm lượng thịt nạp vào nhưng vẫn cần nạp đủ protein từ các nguồn khác, có thể uống sữa. Ngoài ra, nên ăn nhiều bữa nhỏ thay vì ba bữa lớn mỗi ngày.
- Có thể tăng lượng rau xanh để giúp nhuận trường, hạn chế tình trạng táo bón.
Phương pháp phòng ngừa bệnh não gan hiệu quả:
- Tránh uống rượu vì rượu có thể làm tổn thương tế bào gan.
- Tránh các loại thuốc ảnh hưởng đến hệ thần kinh, chẳng hạn như thuốc ngủ và thuốc chống trầm cảm. Chỉ dùng thuốc khi thật cần thiết.
- Ăn một chế độ ăn uống bổ dưỡng, tập thể dục và duy trì cân nặng khỏe mạnh.
- Tuân thủ điều trị bệnh gan.
- Tái khám định kỳ, đặc biệt là khám chức năng gan.
- Tiêm phòng viêm gan.
Bệnh não gan là tình trạng nghiêm trọng nhưng có thể điều trị được nếu được phát hiện sớm và có các biện pháp can thiệp thích hợp. Để phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả, điều quan trọng là nắm rõ nguyên nhân, triệu chứng và áp dụng các phương pháp điều trị đúng đắn. Bên cạnh việc tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, bệnh nhân cần duy trì lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và theo dõi định kỳ tại cơ sở y tế chuyên khoa. Với sự phối hợp giữa bệnh nhân và đội ngũ y tế, bệnh não gan hoàn toàn có thể được kiểm soát hiệu quả, giúp bệnh nhân duy trì sức khỏe và chất lượng cuộc sống.