Các triệu chứng cảnh báo gan bị tổn thương do dùng thuốc Tây
Gan là một trong những cơ quan lớn nhất trong cơ thể, đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển hóa và đào thải các chất được đưa vào cơ thể qua đường miệng như thức ăn, rượu, thuốc, chất bổ sung dinh dưỡng... Đây là quá trình diễn ra thường xuyên và không gây hại cho gan nếu cơ thể khỏe mạnh. Tuy nhiên, một số loại thuốc có thể gây hại cho gan nếu sử dụng không đúng cách hoặc kéo dài. Vậy triệu chứng nào cho thấy gan đã bị tổn thương do dùng thuốc Tây? Bài viết sau đây sẽ cung cấp cho bạn các thông tin hữu ích về vấn đề này.
Thuốc Tây nếu sử dụng đúng cách sẽ giúp điều trị các bệnh hiệu quả. Tuy nhiên, lạm dụng hoặc dùng kéo dài một số loại thuốc có thể gây tổn thương gan. Theo Hội Gan mật Việt Nam, viêm gan do thuốc chiếm khoảng 10% các trường hợp viêm gan cấp tính và mạn tính ở nước ta. Do đó, người dùng cần nắm được các dấu hiệu để nhận biết sớm tình trạng này, từ đó có biện pháp xử trí phù hợp.
Người dễ bị tổn thương gan khi dùng thuốc
Mặc dù bất cứ ai cũng có thể bị tổn thương gan khi sử dụng thuốc, nhưng những đối tượng dưới đây thường có nguy cơ cao hơn:
- Người mắc các bệnh về gan: Người đã bị bệnh gan mạn tính hoặc bệnh lý về gan có nguy cơ gặp biến chứng cao hơn khi dùng một số loại thuốc. Các bệnh phổ biến là viêm gan virus, xơ gan, bệnh gan nhiễm mỡ...
- Người lớn tuổi và trẻ em: Do chức năng gan giảm sút nên người cao tuổi cũng dễ bị ảnh hưởng hơn khi dùng thuốc. Trẻ em dưới 12 tuổi do gan còn non nớt cũng có nguy cơ tương tự.
- Bệnh nhân phải điều trị bệnh kinh niên: Những người mắc bệnh mạn tính như tâm thần phân liệt, đái tháo đường, cao huyết áp... không có thuốc khác thay thế sẽ phải dùng thuốc Tây liều cao, thường xuyên và dài ngày. Điều này có thể làm tăng độc tính với gan.
- Phụ nữ mang thai và cho con bú: Thuốc cần được kiểm soát chặt chẽ hơn để đảm bảo an toàn cho thai nhi và trẻ nhỏ.
Nguyên nhân gây tổn thương gan do thuốc
Theo Trung tâm DI và Độc chất, Bệnh viện Bạch Mai, thuốc gây tổn thương gan thường do hai nguyên nhân chính:
Quá liều và sử dụng sai: Khi uống hoặc tiêm thuốc với liều lượng vượt quá khuyến cáo có thể gây độc cho gan. Ngoài ra, dùng thuốc sai cách như kết hợp nhiều loại không phù hợp, không tuân thủ chỉ định của bác sĩ... cũng tiềm ẩn rủi ro.
Phản ứng phụ của thuốc: Một số người dị ứng với thành phần của thuốc hoặc men gan không thể chuyển hóa triệt để thuốc. Từ đó dẫn đến tích tụ chất độc gây hại gan.
Một số loại thuốc hay gây tổn thương gan
Các loại thuốc thường gây tổn thương gan gồm:
- Thuốc giảm đau: Paracetamol nếu sử dụng quá mức hoặc kết hợp rượu bia là nguyên nhân phổ biến gây tổn thương gan cấp tính. Các loại thuốc cảm lạnh, hạ sốt chứa paracetamol nếu dùng không đúng cách cũng có thể gây tổn thương gan.
- Kháng sinh nhóm Ampicillin, Amoxicillin: Nếu dùng trong thời gian dài có thể dẫn đến tổn thương gan.
- Thuốc chống co giật: Phenytoin, valproic axit là hai loại thuốc phổ biến gây độc cho gan.
- Thuốc hạ cholesterol (statin): Đa số statin ít gây độc cho gan nhưng một vài loại như cerivastatin có thể gây ra vài trường hợp viêm gan hiếm gặp.
- Thuốc chống ung thư: Một số hóa trị liệu hiếm khi có thể gây tổn thương gan.
- Thuốc lá: Nicotine trong thuốc lá có thể làm tăng nguy cơ xơ gan ở những người nhiễm virus viêm gan B và C.
Nhận biết gan bị tổn thương do thuốc
Khi gan bị tổn thương do thuốc, người bệnh thường có các dấu hiệu sau:
- Chán ăn, mệt mỏi
- Đau tức vùng dưới sườn phải
- Nước tiểu sẫm màu
- Da và mắt bắt đầu vàng ố (vàng da, vàng mắt)
- Ói, buồn nôn hoặc nôn
Tuy nhiên, có hai triệu chứng cần đặc biệt chú ý là nước tiểu sẫm màu và vàng da bất thường. Nước tiểu sẫm màu thường xuất hiện sớm, trước khi có biểu hiện vàng da. Do đó, khi phát hiện triệu chứng này kèm theo các dấu hiệu khác như mệt mỏi, chán ăn..., người bệnh cần đi khám ngay để được can thiệp kịp thời.
Nếu không được phát hiện và điều trị, viêm gan do thuốc có thể tiến triển thành suy gan cấp tính hoặc mạn tính. Một số trường hợp nặng còn có thể dẫn đến tử vong nếu không được cứu chữa kịp thời.
Cách phòng tránh tổn thương gan do thuốc
Để hạn chế nguy cơ tổn thương gan do dùng thuốc, người dùng cần lưu ý:
- Chỉ dùng thuốc khi thật sự cần thiết và theo đúng chỉ định của bác sĩ. Không tự ý mua thuốc về dùng.
- Kiểm tra kỹ hạn sử dụng trước khi dùng thuốc.
- Không vượt quá liều lượng và thời gian dùng được khuyến cáo.
- Không phối hợp nhiều loại thuốc khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Người nghiện rượu nên hạn chế thuốc giảm đau như paracetamol để giảm nguy cơ tổn thương gan.
Gan là cơ quan chịu trách nhiệm chuyển hóa và loại bỏ chất độc, do đó rất dễ bị tổn thương bởi thuốc Tây nếu sử dụng sai cách. Người dùng cần chú ý đến các triệu chứng cảnh báo như nước tiểu sẫm, vàng da, mệt mỏi... để phát hiện sớm gan bị tổn thương. Đồng thời, tuân thủ liều lượng và thời gian điều trị theo chỉ định, tránh tự ý sử dụng thuốc để hạn chế nguy cơ.