Bệnh gan nhiễm mỡ - 5 thực phẩm cần tránh trên mâm cơm
Gan nhiễm mỡ nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời sẽ dễ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như xơ gan, ung thư gan. Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh. Bài viết sẽ cung cấp những thông tin cần thiết về bệnh lý này cũng như chỉ ra 5 nhóm thực phẩm cần loại bỏ khỏi thực đơn để giảm nguy cơ gan bị tổn thương.
Hiểu rõ về bệnh gan nhiễm mỡ
Khái niệm về bệnh gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ, còn gọi là béo phì gan, là tình trạng mỡ (chủ yếu là triglyceride) tích tụ quá mức trong gan, chiếm hơn 5% trọng lượng gan. Tình trạng này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng của gan, khiến gan khó thực hiện chức năng trao đổi chất, lọc máu và detox cơ thể.
Gan nhiễm mỡ là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh gan nguy hiểm như viêm gan, xơ gan, ung thư gan... do đó cần phát hiện và điều trị sớm để tránh biến chứng nặng nề.
Nguyên nhân gây bệnh
Nhiều nguyên nhân dẫn đến gan nhiễm mỡ, trong đó chủ yếu là:
- Rối loạn chuyển hóa mỡ: mỡ máu cao, tiểu đường... khiến lượng mỡ vượt quá khả năng xử lý của gan
- Uống quá nhiều rượu bia.
- Béo phì, tăng cân nhanh.
- Hội chứng chuyển hóa: tăng lipid, tăng axit béo tự do...
- Di truyền: người nhà có tiền sử gan nhiễm mỡ
- Mang thai: phụ nữ mang thai dễ gặp phải tình trạng này.
Cơ chế bệnh sinh
Mỡ từ thức ăn hấp thu vào máu sau đó được gan chuyển hóa. Bình thường, gan chỉ lưu giữ một lượng mỡ ở dạng reserve nhỏ. Tuy nhiên, khi phải xử lý lượng mỡ vượt quá khả năng và lượng mỡ dự trữ này không thể đốt cháy kịp thì mỡ sẽ lắng đọng trong gan gây nên hiện tượng gan nhiễm mỡ.
Các giai đoạn phát triển của bệnh
Gan nhiễm mỡ qua các giai đoạn:
- Giai đoạn 1: Gan tích tụ mỡ ít hơn 33% khối lượng gan. Giai đoạn này gọi là gan nhiễm mỡ đơn thuần, khi phát hiện được bác sĩ có thể đưa ra chỉ định thay đổi chế độ ăn uống, cải thiện lối sống. Nếu không được kiểm soát có thể gây tổn thương gan mức độ nhẹ.
- Giai đoạn 2: Có triệu chứng viêm gan nhưng chưa gây xơ hóa. Gan bị tổn thương từ trung bình đến nặng.
- Giai đoạn 3: Gan nhiễm mỡ tiến triển thành xơ gan lan tỏa. Các tổn thương gan nghiêm trọng có thể dẫn đến suy giảm chức năng gan, tử vong.
Khi gan nhiễm mỡ càng tiến triển nặng, tình trạng tổn thương gan càng trầm trọng. Gan nhiễm mỡ giai đoạn 1-2 có thể điều trị khỏi nếu có chế độ sinh hoạt, ăn uống hợp lý. Sang giai đoạn 3, việc điều trị bệnh sẽ khó khăn, nguy cơ tử vong cao.
Biến chứng nguy hiểm khi không điều trị
Gan nhiễm mỡ không điều trị, không kiểm soát sẽ dẫn đến:
- Viêm gan cấp và mạn tính: gây tổn thương gan, xơ hóa gan
- Xơ gan: Các tổn thương tế bào gan tích tụ gây sẹo hóa, khiến gan dần bị tổn thương và mất dần chức năng
- Ung thư gan: chất béo trong tế bào gan chuyển thành những gốc tự do, kích thích tế bào bất thường, các khối u, gây ung thư hóa
- Mất khả năng giải độc: những chất độc qua gan không được làm sạch sẽ, đọng lại gây ngộ độc, có thể tử vong
Đó là những biến chứng thường gặp và vô cùng nguy hiểm thường xuất hiện ở giai đoạn xơ gan, ung thư gan do không điều trị gan nhiễm mỡ từ sớm.
Vai trò quan trọng của chế độ dinh dưỡng
Giảm tải cho gan, ngăn ngừa vấn đề tiến triển
Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu với bệnh gan nhiễm mỡ. Chế độ dinh dưỡng, lối sống là liệu pháp rất quan trọng để kiểm soát được bệnh.
Việc thay đổi chế độ ăn uống, loại bỏ những món gây hại cho gan sẽ giúp gan hoạt động nhẹ nhàng hơn, không phải tiêu thụ quá nhiều năng lượng để chuyển hóa chất béo, đường.
Kiểm soát chế độ ăn và giảm tải cho gan cũng giúp ngăn ngừa tình trạng bệnh tiến triển sang giai đoạn nguy hiểm hơn.
Chế độ dinh dưỡng chính là "thuốc" điều trị gan nhiễm mỡ
Chế độ ăn uống khoa học, cân bằng, giảm lượng chất béo nạp vào cơ thể chính là liệu pháp chính đối với bệnh gan nhiễm mỡ. Bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn nếu người bệnh không thay đổi, cải thiện lối sống và chế độ dinh dưỡng.
Chế độ ăn giảm mỡ, giảm đường, tăng chất xơ và hoạt chất từ thực phẩm có tác dụng:
- Tống khứ mỡ dư thừa ra khỏi gan, ngăn chặn mỡ lắng đọng tích luỹ quá nhiều trong gan.
- Cung cấp dưỡng chất quan trọng nuôi dưỡng, bảo vệ gan khỏe mạnh.
- Hỗ trợ tiêu hóa, giúp các cơ quan như gan, túi mật hoạt động ổn định hơn.
- Tăng cường sức đề kháng, phòng ngừa oxidative stress - nguyên nhân gây viêm nhiễm, xơ hóa tế bào gan dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm hơn.
Ăn uống đóng vai trò như một liệu pháp quan trọng không kém thuốc men trong việc kiểm soát và hạn chế biến chứng của bệnh gan nhiễm mỡ.
5 nhóm thực phẩm cần tránh
Chất béo động vật
Chất béo động vật, chủ yếu từ các sản phẩm sữa, trứng, thịt đỏ, thịt chế biến... rất giàu chất béo bão hòa. Khi vào cơ thể, chúng đi qua gan để được chuyển hóa. Nếu ăn quá nhiều sẽ gây tổn hại, gánh nặng cho gan, thậm chí làm tắc nghẽn đường ống mật, gây vàng da, sỏi mật...
Lời khuyên: Nên thay thế mỡ động vật bằng dầu thực vật, đồng thời giảm khẩu phần các sản phẩm có nguồn gốc từ động vật để hạn chế nguy cơ gan nhiễm mỡ, viêm gan do mỡ.
Thực phẩm giàu cholesterol
Nội tạng động vật, lòng đỏ trứng, tôm hùm, cua... chứa một lượng cholesterol rất cao. Chất này đi vào cơ thể cũng sẽ được gan tiêu thụ và chuyển hóa.
Do đó, nếu ăn nhiều những thực phẩm giàu cholesterol sẽ tạo gánh nặng cho gan, buộc gan phải hoạt động hết công suất để xử lý. Điều này rất có hại, khiến gan dễ bị tổn thương và tích mỡ.
Lời khuyên: Hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm giàu cholesterol để bảo vệ gan khỏe mạnh.
Thịt đỏ
Thịt đỏ như thịt bò, thịt lợn, dê, cừu... có chứa rất nhiều protein động vật và chất béo. Khi vào cơ thể, những thực phẩm này sẽ được gan chuyển hóa, tiêu thụ một lượng lớn năng lượng.
Do đó, nếu ăn nhiều thịt đỏ sẽ làm tăng gánh nặng cho gan, buộc gan phải hoạt động hết công suất để xử lý chất đạm, chất béo. Điều này làm gan dễ bị tổn thương, tích tụ mỡ thừa gây nên tình trạng gan nhiễm mỡ.
Lời khuyên: Hạn chế ăn thịt đỏ, thay bằng các loại thịt trắng như thịt gà, ngan, vịt hay thịt cá giàu axit béo Omega 3 có lợi cho gan.
Hoa quả giàu đường
Các loại hoa quả ngọt như nho, táo, chuối, xoài, vải... có chứa nhiều đường tự nhiên, được gan chuyển hóa để cung cấp năng lượng cho cơ thể.
Lượng đường dư thừa không được đốt cháy sẽ chuyển thành mỡ, tích tụ trong gan. Ăn nhiều hoa quả ngọt vì thế cũng là nguyên nhân khiến gan phải làm việc quá sức, dễ dẫn tới tình trạng nhiễm mỡ và một số bệnh lý về gan.
Lời khuyên: Giảm bớt các loại hoa quả có vị ngọt, thay bằng trái cây ít đường hơn như lê, mơ, bơ... sẽ giúp giảm tải cho gan.
Gia vị cay, đồ hộp và rượu bia
Các chất kích thích như đồ uống có cồn, rượu bia, cà phê sẽ gây căng thẳng cho gan. Bên cạnh đó, cay, nóng, đồ hộp chứa nhiều chất bảo quản, phụ gia... cũng khiến gan khó đào thải, tích tụ độc tố.
Do đó, những thực phẩm này đều có hại với người bị gan nhiễm mỡ. Chúng khiến gan luôn trong tình trạng căng thẳng, khó đào thải chất độc và dễ dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm khác.
Lời khuyên chung
Ngoài việc thay đổi chế độ dinh dưỡng, có một số điều người mắc bệnh cần lưu ý:
- Xây dựng thói quen sinh hoạt khoa học: ngủ đủ giấc, tránh thức khuya, không làm việc căng thẳng.
- Tăng cường luyện tập thể dục thể thao để đốt cháy mỡ thừa, giảm cân. Nên chọn các bộ môn nhẹ nhàng phù hợp với sức khỏe như đi bộ, bơi lội, yoga...
- Kiểm soát cân nặng, giữ chỉ số BMI ở ngưỡng 20-22.5 là lý tưởng.
- Đi khám sức khỏe định kỳ, làm xét nghiệm ít nhất 6 tháng/lần để theo dõi tình trạng bệnh.
- Kiên trì điều trị lâu dài, tránh tái phát bệnh, hạn chế nguy cơ biến chứng thành các bệnh gan nguy hiểm.
Trên đây là những thông tin hữu ích giúp hiểu rõ về bệnh gan nhiễm mỡ và vai trò quan trọng của chế độ dinh dưỡng đối với bệnh nhân mắc bệnh. Đặc biệt nhấn mạnh 5 nhóm thực phẩm cần hạn chế để ngăn ngừa, phòng bệnh.