Phân thùy gan và những bệnh về gan phổ biến cần lưu ý
Gan là một trong những cơ quan quan trọng nhất của cơ thể, đảm nhiệm nhiều chức năng thiết yếu như chuyển hóa thức ăn, dự trữ năng lượng, sản xuất mật và các protein đóng vai trò quan trọng trong quá trình đông máu. Để thực hiện tốt các chức năng này, gan được chia thành các phân thùy riêng biệt, mỗi phân thùy có cấu trúc và chức năng khác nhau. Hiểu rõ về phân thùy gan giúp các bác sĩ có thể chẩn đoán và điều trị bệnh một cách hiệu quả hơn, đặc biệt là đối với những bệnh nhân bị chấn thương gan. Ngoài ra, việc nắm rõ về các bệnh lý phổ biến liên quan đến gan cũng giúp mọi người có thể chủ động phòng ngừa và phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường.
Phân thùy gan là gì?
Giải phẫu và chức năng của gan
- Gan là tạng lớn nhất trong cơ thể, nặng khoảng 1,4 - 1,6 kg (hoặc 2,4 kg nếu tính cả lượng máu).
- Chức năng quan trọng của gan:
+ Dự trữ protein, lipid, sắt, glycogen, các loại vitamin
+ Chuyển hóa thức ăn thành các chất cần thiết cho cơ thể
+ Chuyển hóa chất béo để cung cấp năng lượng
+ Chuyển hóa carbohydrate trong thức ăn để duy trì đường máu
+ Tổng hợp protein, các yếu tố đông máu, albumin
+ Sản xuất mật
+ Loại bỏ chất độc hại ra khỏi cơ thể
+ Duy trì cân bằng hormon
+ Là bộ phận quan trọng của hệ miễn dịch
Các cách phân chia phân thùy gan phổ biến
- Chia theo mốc giải phẫu:
+ Mặt hoành: Chia thành thùy gan phải và thùy gan trái bởi dây chằng liềm
+ Mặt tạng: Chia thành 4 thùy (phải, trái, vuông, đuôi) theo rãnh chữ H
- Chia theo Goldsmith và Woodburne (dựa vào hệ thống tĩnh mạch trên gan):
+ Tĩnh mạch gan giữa: Chia gan thành bên trái và bên phải
+ Tĩnh mạch gan phải: Chia thành phân thùy trước và phân thùy sau
+ Tĩnh mạch gan trái: Chia thành phân thùy giữa và phân thùy bên
+ Thùy đuôi độc lập
- Chia theo Couinaud (được sử dụng nhiều trong phẫu thuật gan):
+ Gan được chia thành 8 phân thùy độc lập về chức năng
+ Mỗi phân thùy có đường máu ra vào và đường dẫn lưu mật riêng
+ Gan chia thành 2 phần phải và trái
+ Tĩnh mạch gan phải chia gan phải thành phân thùy trước và sau
+ Tĩnh mạch gan trái chia gan trái thành phân thùy giữa và bên
+ Tĩnh mạch cửa chia gan thành nhóm phân thùy trên và dưới
- Chia theo GS Tôn Thất Tùng (dựa vào phân bố các đường mạch mật trong gan):
+ Gan chia thành 2 nửa phải và trái
+ Gan phải chia thành phân thùy trước và sau
+ Gan trái chia thành phân thùy giữa và bên
+ Phân thùy thứ 5 là phân thùy lưng
Việc phân chia phân thùy gan theo các cách khác nhau rất quan trọng, giúp các bác sĩ có thể xác định vị trí tổn thương và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân, đặc biệt trong các ca phẫu thuật gan.
Một số bệnh về gan phổ biến cần lưu ý
Viêm gan B
- Nguyên nhân: Do virus HBV gây ra
- Đây là một trong những bệnh về gan phổ biến hiện nay
- Là nguyên nhân hàng đầu gây ra ung thư gan, suy gan, xơ gan
- Con đường lây truyền:
+ Từ mẹ sang con (nếu không có biện pháp phòng ngừa, tỷ lệ lây 70 - 90%)
+ Qua đường máu
+ Qua đường tình dục
- Phòng ngừa: Tiêm vaccine phòng viêm gan B (càng sớm càng tốt, trong vòng 24 giờ đầu sau sinh)
Ung thư gan
- Là một trong những căn bệnh ung thư nguy hiểm và là nguyên nhân tử vong phổ biến
- Tỷ lệ mắc cao ở những người bị viêm gan B mạn, xơ gan, tiểu đường, béo phì
- Ung thư gan nguyên phát gồm 2 loại:
+ Ung thư biểu mô tế bào gan (phổ biến hơn ở Việt Nam)
+ Ung thư nguyên bào gan
- Nguyên nhân:
+ 70% bệnh nhân bị ung thư biểu mô tế bào gan có nhiễm virus viêm gan B
+ 7% bệnh nhân bị ung thư biểu mô tế bào gan có nhiễm virus viêm gan C
- Phòng ngừa: Tiêm vaccine phòng viêm gan B và C
Xơ gan
- Nguyên nhân phổ biến:
+ Viêm gan virus (viêm gan B, C)
+ Sử dụng rượu kéo dài (văn hóa rượu bia tại Việt Nam khiến nhiều người, đặc biệt là nam giới, bị xơ gan)
- Quá trình hình thành:
+ Ban đầu là gan nhiễm mỡ
+ Tiếp theo là viêm gan mạn
+ Cuối cùng dẫn đến xơ gan
- Nguyên nhân khác: Tự miễn, dùng thuốc, ký sinh trùng,…
- Hiện chưa có biện pháp điều trị hoàn toàn, nhưng có thể ngăn chặn và làm chậm quá trình phát triển nếu được điều trị và phòng ngừa một cách hợp lý.
Gan nhiễm mỡ
- Tình trạng mỡ tích tụ chiếm quá 5% trọng lượng của gan
- Chia làm 2 nhóm: Do rượu và không do rượu
- Nguyên nhân không do rượu: Ăn uống không hợp lý, căng thẳng, thay đổi lối sống, béo phì,…
- Phổ biến trong lối sống hiện đại
- Không phải bệnh nguy hiểm, nhưng nếu không điều trị sớm có thể dẫn đến các bệnh như xơ gan, viêm gan.
Biện pháp bảo vệ lá gan hiệu quả
1. Duy trì cân nặng hợp lý
- Thừa cân, béo phì là nguyên nhân gây ra tình trạng gan bị nhiễm mỡ
- Thực hiện các biện pháp giảm cân khoa học và lành mạnh
2. Tập thể dục, thể thao nâng cao sức khỏe
3. Hạn chế uống bia rượu, sử dụng các chất kích thích thần kinh
4. Chế độ ăn uống đảm bảo dinh dưỡng
- Sử dụng đa dạng các loại thức ăn
- Ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ, vitamin, chất béo từ dầu thực vật
- Hạn chế carbohydrate đã qua chế biến, đường, thức ăn nhanh
- Uống đủ nước để đảm bảo các hoạt động chuyển hóa và đào thải
5. Thường xuyên rửa tay để phòng tránh lây nhiễm virus
6. Không dùng chung đồ dùng cá nhân để tránh lây nhiễm virus
7. Quan hệ tình dục an toàn và lành mạnh
8. Tiêm phòng vaccine HBV, HCV,...
9. Duy trì đơn thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ
10. Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và xử trí bệnh sớm, phòng tránh biến chứng nguy hiểm
Gan là một cơ quan vô cùng quan trọng đối với sức khỏe con người. Hiểu rõ về cấu trúc phân thùy gan và các bệnh lý phổ biến liên quan đến gan là điều cần thiết để mọi người có thể chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và có biện pháp xử lý kịp thời. Bên cạnh đó, thực hiện các biện pháp bảo vệ lá gan như duy trì cân nặng hợp lý, chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn, hạn chế rượu bia và các chất kích thích cũng rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe của gan và toàn bộ cơ thể.