Hiểm họa từ bệnh gan nhiễm mỡ: Xơ gan và ung thư
Gan nhiễm mỡ ngày càng trở nên phổ biến trong cộng đồng bởi thói quen ăn uống không lành mạnh và lối sống ít vận động. Mặc dù ban đầu bệnh chỉ gây ra một số triệu chứng nhẹ, nhưng nếu không được điều trị kịp thời, gan nhiễm mỡ có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như xơ gan và thậm chí là ung thư gan. Do đó, hiểu rõ về quá trình diễn biến của bệnh cũng như các biến chứng tiềm tàng là vô cùng quan trọng để có thể đưa ra những biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời.
Các giai đoạn của gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ là thuật ngữ dùng để mô tả tình trạng mỡ bị tích tụ quá nhiều trong gan. Ở người bình thường, lượng mỡ trong gan rất thấp, chỉ chiếm từ 2 - 4% trọng lượng của gan. Tuy nhiên, trong bệnh gan nhiễm mỡ, mỡ sẽ chiếm từ 5% trọng lượng của gan trở lên. Bệnh lý này được phân chia thành 3 giai đoạn chính:
a. Gan nhiễm mỡ độ 1: Lượng mỡ tích tụ trong gan chiếm khoảng 5%-10% trọng lượng gan. Đây là giai đoạn đầu tiên của bệnh, lúc này chưa ảnh hưởng nhiều đến chức năng gan và người bệnh thường không có triệu chứng rõ rệt.
b. Gan nhiễm mỡ độ 2: Lượng mỡ trong gan chiếm khoảng 10%-20%. Ở giai đoạn này, người bệnh bắt đầu có các biểu hiện rõ hơn như chán ăn, ăn không ngon, khó tiêu, đầy bụng, buồn nôn và cảm thấy mệt mỏi thường xuyên. Tuy nhiên, nhiều người vẫn thường bỏ qua những triệu chứng này, khiến bệnh có cơ hội phát triển và nặng thêm.
c. Gan nhiễm mỡ độ 3: Lượng mỡ tích tụ trong gan đã chiếm hơn 30% trọng lượng gan. Đây là giai đoạn cuối cùng và nguy hiểm nhất của bệnh lý gan nhiễm mỡ. Nếu không được phát hiện và có phương pháp điều trị kịp thời và đúng đắn, người bệnh dễ gặp các biến chứng nguy hiểm như viêm gan, xơ gan, ung thư gan. Các triệu chứng lúc này cũng rõ rệt hơn như mệt mỏi, chán ăn, sút cân, đau tức hạ sườn phải, vàng da, vàng mắt, sao mạch (u mạch hình nhện nổi trên da)...
Biến chứng nguy hiểm của gan nhiễm mỡ
Lượng mỡ tích tụ quá nhiều trong gan sẽ gây ảnh hưởng đến chức năng của gan. Ở giai đoạn đầu, gan nhiễm mỡ được xem là bệnh lý lành tính. Tuy nhiên, nếu không được điều trị sớm và hiệu quả, gan nhiễm mỡ sẽ biến chứng thành xơ gan thậm chí là ung thư gan, gây nguy hiểm đến tính mạng.
Xơ gan
Khi gan nhiễm mỡ biến chứng sang xơ gan, việc điều trị trở nên khó khăn hơn rất nhiều. Thông thường, khi gan nhiễm mỡ đạt đến độ 3 (mỡ trong gan vượt quá 30% trọng lượng gan), xơ gan sẽ bắt đầu xuất hiện. Nếu người bệnh tiếp tục sử dụng rượu bia, chất kích thích, ăn uống không lành mạnh thì chất béo càng tích tụ thêm, tàn phá tế bào gan.
Xơ gan càng nặng, sợi xơ càng nhiều thì tế bào gan càng bị tổn thương, gan bị biến đổi cấu trúc, suy giảm chức năng không thể phục hồi. Nếu không can thiệp kịp thời và đúng đắn, xơ gan do gan nhiễm mỡ có thể cướp đi tính mạng của người bệnh.
Ung thư gan
Quá trình diễn biến từ gan nhiễm mỡ sang ung thư gan như sau: Mỡ trong gan tích tụ gây tình trạng viêm gan, xơ gan kéo dài nặng dần. Bệnh nhân không được điều trị tốt, kết hợp tác nhân xấu tấn công cùng tế bào Kupffer (tế bào đại thực bào của gan) bị kích hoạt quá mức tiết nhiều chất gây viêm khiến các tế bào gan bị chết hàng loạt.
Việc điều trị bệnh ung thư gan còn phụ thuộc vào mức độ bệnh, tình trạng sức khỏe và đáp ứng điều trị của người bệnh. Nhìn chung, nếu ung thư gan do gan nhiễm mỡ được phát hiện sớm, khi kích thước khối u còn nhỏ thì việc điều trị có thể đạt hiệu quả tích cực. Ngược lại, nếu phát hiện ung thư giai đoạn cuối, chức năng gan đã suy kiệt, bệnh nhân có các biểu hiện nặng như trướng bụng, vàng da, vàng mắt, ung thư xâm lấn các phân thùy... thì việc điều trị sẽ trở nên rất khó khăn.
Nguyên nhân dẫn đến gan nhiễm mỡ
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ, trong đó phổ biến nhất là do chế độ ăn uống không lành mạnh và lối sống ít vận động. Các nguyên nhân chính gây ra bệnh bao gồm:
a. Thừa cân, béo phì: Những người thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ cao hơn so với người có cân nặng bình thường. Mỡ thừa trong cơ thể sẽ tích tụ tại gan, dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ.
b. Chế độ ăn uống không lành mạnh: Chế độ ăn uống giàu chất béo, đường, thực phẩm chế biến sẵn và đồ ăn nhanh sẽ làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ. Những loại thực phẩm này cung cấp nhiều calo và chất béo không lành mạnh cho cơ thể, khiến gan phải làm việc quá tải để metabolit chúng.
c. Lối sống ít vận động: Thiếu hoạt động thể lực cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến gan nhiễm mỡ. Khi không tập luyện đều đặn, cơ thể sẽ không đốt cháy được lượng calo dư thừa, khiến chúng tích tụ lại dưới dạng mỡ, trong đó có mỡ gan.
d. Rối loạn chuyển hóa: Các rối loạn chuyển hóa như đái tháo đường, tăng lipid máu, hội chứng chuyển hóa cũng có liên quan đến việc làm tăng nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ.
e. Sử dụng một số loại thuốc: Một số loại thuốc như corticosteroid, thuốc hóa trị, thuốc kháng virus có thể gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ như một tác dụng phụ.
f. Các nguyên nhân khác: Gan nhiễm mỡ cũng có thể xuất hiện ở những người mắc các bệnh lý như bệnh gan do rượu, hội chứng kháng insulin, hội chứng buồng trứng đa nang, bệnh Wilson,...
Phòng ngừa và điều trị gan nhiễm mỡ
Để phòng ngừa và điều trị gan nhiễm mỡ, người bệnh cần thực hiện các biện pháp sau:
a. Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống:
- Giảm cân nếu thừa cân hoặc béo phì
- Ăn uống lành mạnh, hạn chế thực phẩm giàu chất béo, đường, chất bảo quản
- Tăng cường hoạt động thể lực thường xuyên
- Kiểm soát các bệnh lý như đái tháo đường, tăng lipid máu,...
b. Sử dụng các loại thuốc điều trị:
- Thuốc hạ lipid máu như statin để kiểm soát lượng mỡ trong máu
- Thuốc ức chế vitamin E, OEICs để làm giảm tình trạng viêm và tổn thương gan
- Metformin và các thuốc điều trị đái tháo đường
- Phẫu thuật giảm cân nếu cần thiết
c. Tránh sử dụng rượu bia và các chất kích thích khác có hại cho gan
d. Tuân thủ điều trị và thăm khám định kỳ để theo dõi tình trạng bệnh
Gan nhiễm mỡ có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như xơ gan và ung thư gan nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Thay đổi lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống khoa học, tránh các yếu tố nguy cơ và tuân thủ điều trị là những biện pháp quan trọng để phòng ngừa và kiểm soát bệnh. Người bệnh cần thường xuyên thăm khám, theo dõi sức khỏe để có thể can thiệp kịp thời, ngăn ngừa các biến chứng không mong muốn.