Bệnh não gan - Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả
Bệnh não gan, còn được gọi là hôn mê gan, là một tình trạng nghiêm trọng có thể đe dọa tính mạng. Đây là biểu hiện của sự suy giảm nghiêm trọng chức năng gan, dẫn đến sự tích tụ các chất độc hại trong máu và não. Khi gan không thể loại bỏ các chất độc tố một cách hiệu quả, chúng sẽ tích tụ trong cơ thể, gây ra các triệu chứng như rối loạn ý thức, hành vi bất thường và thậm chí là hôn mê. Việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh não gan là rất quan trọng để có thể đưa ra các biện pháp xử lý kịp thời và hiệu quả.
Định nghĩa và phân loại bệnh não gan
Định nghĩa bệnh não gan
- Bệnh não gan là tình trạng rối loạn chức năng não do sự tích tụ các chất độc hại như amoniac, acid amin trong máu.
- Nguyên nhân chính là do suy giảm nghiêm trọng chức năng gan, không thể loại bỏ các chất độc tố một cách hiệu quả.
- Biểu hiện lâm sàng chính là rối loạn ý thức, hành vi bất thường và có thể dẫn đến hôn mê nếu không được điều trị kịp thời.
Phân loại bệnh não gan
- Loại A: Do suy gan cấp tính (không có bệnh gan mạn tính tiềm ẩn).
- Loại B: Xảy ra ở một số người có shunt nối hai tĩnh mạch bên trong gan mà không có bệnh gan tiềm ẩn.
- Loại C: Là kết quả của bệnh gan mạn tính và xơ gan.
Nguyên nhân gây bệnh não gan
Nguyên nhân ngoại sinh
- Dinh dưỡng không cân đối, tiếp nhận quá nhiều protein qua tĩnh mạch.
- Xuất huyết tiêu hóa nghiêm trọng gây tổn thương gan.
- Sử dụng thuốc lợi tiểu mạnh, gây mất nước và hạ kali máu.
- Sử dụng các loại thuốc gây hại cho gan như tetracycline, thuốc chống lao, thuốc an thần, thuốc ngủ,…
- Ngộ độc rượu do lạm dụng rượu bia trong thời gian dài.
Nguyên nhân nội sinh
- Viêm gan cấp hoặc viêm gan nhiễm độc gây hủy hoại tế bào gan.
- Các bệnh lý như viêm gan siêu vi (viêm gan B, C), viêm gan tự miễn hoặc hội chứng Reye.
- Sử dụng thuốc an thần, giảm đau trong trường hợp xơ gan.
- Suy gan nặng hoặc cản trở dòng máu từ mạch cửa vào gan.
Triệu chứng của bệnh não gan
Phân loại triệu chứng theo mức độ
- Độ 1 (nhẹ): Nói ngọng, khó ngủ, khó tập trung.
- Độ 2 (trung bình): Uể oải, thay đổi tính cách, hành động, nhầm lẫn, hay quên.
- Độ 3 (nặng): Lú lẫn, nói lắp, không nhận thức được xung quanh.
- Độ 4: Hôn mê.
Triệu chứng chính
- Lo lắng, khó chịu, suy giảm nhận thức, khó tập trung.
- Thay đổi tâm trạng, tính cách, co giật cơ, giảm sự tỉnh táo.
- Vấn đề về giấc ngủ, nói lắp, lú lẫn.
- Hơi thở có mùi, yếu liệt chi, rung cơ.
Đối tượng nguy cơ cao
1. Người mất nước, mất cân bằng điện giải.
2. Người tiêu thụ quá nhiều chất đạm, protein.
3. Người bị xuất huyết tiêu hóa.
4. Người bị nhiễm trùng gan.
5. Người bị bệnh lý thận.
6. Người thiếu hụt oxy máu.
7. Người sử dụng thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương.
8. Người bị xơ gan.
Biến chứng nguy hiểm
Suy gan cấp
- Chức năng gan suy giảm nghiêm trọng, không thể phục hồi.
- Gây ra hôn mê, nhiễm trùng huyết, xuất huyết, suy đa tạng.
Tử vong
- Tỷ lệ tử vong rất cao lên đến 80% nếu không được điều trị kịp thời.
- Nguyên nhân chủ yếu là do suy gan cấp tính, suy đa tạng không hồi phục.
Biến chứng não
- Phù não, hôn mê gan nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong.
- Rối loạn ý thức, co giật.
Biến chứng thận
- Suy thận cấp tính do tích tụ các chất độc không được thải trừ.
- Có thể dẫn đến suy thận vĩnh viễn nếu không điều trị kịp thời.
Chảy máu và rối loạn đông máu
- Nguy cơ chảy máu não, tiêu hóa, dưới da do gan không sản xuất đủ yếu tố đông máu.
Nhiễm trùng huyết
- Suy giảm miễn dịch, xuất hiện các nguồn nhiễm trùng trong cơ thể.
- Có thể dẫn đến sốc nhiễm trùng và tử vong nếu không điều trị kịp thời.
Suy hô hấp
- Tích tụ dịch trong lồng ngực, phù phổi gây khó thở, cần can thiệp đặt nội khí quản, thở máy.
Chẩn đoán bệnh não gan
Dựa trên tiền sử bệnh
- Bệnh sử về các bệnh lý gan, lạm dụng rượu bia, sử dụng thuốc gây độc cho gan.
- Tiền sử bệnh nhân có bệnh đái tháo đường, bệnh thận, thiếu máu cục bộ não.
Triệu chứng lâm sàng
- Các dấu hiệu về rối loạn ý thức, hành vi bất thường, đồng tử giãn, lơ mơ.
- Khám lâm sàng phát hiện tình trạng vàng da, bụng phình, cơ rung giật.
Xét nghiệm cận lâm sàng
- Xét nghiệm đo nồng độ amoniac, men gan, bilirubin, ure máu, chỉ số viêm.
- Siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT), cộng hưởng từ (MRI) để đánh giá tình trạng gan.
- Điện não đồ để theo dõi hoạt động não.
Điều trị bệnh não gan
Xác định và điều trị nguyên nhân
- Điều trị nhiễm trùng, xuất huyết tiêu hóa nếu có.
- Ngừng sử dụng các loại thuốc có hại cho gan.
- Điều trị bệnh lý đứng sau như xơ gan, viêm gan virus.
Giảm tích tụ chất độc trong cơ thể
- Sử dụng lactulose để kích thích nhu động ruột, loại bỏ chất độc.
- Dùng thuốc kháng sinh như rifaximin để điều trị vi khuẩn tạo độc tố.
Hỗ trợ chức năng gan
- Bổ sung dịch, điện giải qua đường tĩnh mạch.
- Sử dụng thuốc hỗ trợ chức năng gan như acid ursodeoxycholic.
Điều trị triệu chứng
- Kiểm soát biến chứng như xuất huyết, hôn mê gan bằng thuốc đặc hiệu.
- Lọc máu, lọc hấp phụ màng bụng để loại bỏ chất độc tạm thời.
Ghép gan cấp cứu
- Phương pháp điều trị cuối cùng cho bệnh nhân suy gan cấp tính nặng.
- Ghép gan kịp thời có thể cứu sống bệnh nhân.
Chế độ sinh hoạt và phòng ngừa
Chế độ sinh hoạt
- Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong quá trình điều trị.
- Duy trì lối sống tích cực, hạn chế căng thẳng.
- Liên hệ bác sĩ nếu có bất thường trong quá trình điều trị.
- Thăm khám định kỳ để theo dõi tình trạng bệnh và điều chỉnh phác đồ điều trị.
- Giữ tâm lý lạc quan, chia sẻ với gia đình và bạn bè.
Chế độ dinh dưỡng
- Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, cân bằng các nhóm thực phẩm.
- Hạn chế ăn nhiều thịt, tăng cường rau xanh để nhuận tràng.
- Ăn nhiều bữa nhỏ thay vì 3 bữa lớn mỗi ngày.
Phòng ngừa
- Tránh lạm dụng rượu bia và các chất gây độc cho gan.
- Tránh sử dụng thuốc ảnh hưởng đến hệ thần kinh nếu không cần thiết.
- Ăn uống lành mạnh, tập thể dục và duy trì cân nặng khỏe mạnh.
- Tuân thủ điều trị bệnh gan, tái khám định kỳ.
- Tiêm phòng vắc-xin viêm gan để phòng ngừa.
Bệnh não gan là một tình trạng nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến tính mạng của người bệnh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc nắm bắt về nguyên nhân, triệu chứng cũng như nhận biết các đối tượng nguy cơ cao là rất quan trọng để có thể can thiệp sớm. Điều trị bệnh não gan đòi hỏi sự phối hợp của nhiều phương pháp như xác định và điều trị nguyên nhân, giảm tích tụ chất độc trong cơ thể, hỗ trợ chức năng gan và trong trường hợp nặng cần phải ghép gan. Bên cạnh đó, việc duy trì chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng lành mạnh cũng như áp dụng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả sẽ giúp ngăn ngừa bệnh não gan và các biến chứng nguy hiểm của nó.