Bệnh gan ứ mật: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Gan là một trong những cơ quan quan trọng nhất trong cơ thể con người, đóng vai trò then chốt trong việc lưu thông và thanh lọc máu, tổng hợp protein và chuyển hóa chất béo. Tuy nhiên, khi chức năng gan bị suy giảm, đặc biệt là do ứ mật, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Bệnh gan ứ mật (xơ gan ứ mật) là một tình trạng nghiêm trọng cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời để ngăn ngừa các hậu quả nghiêm trọng.
Bệnh gan ứ mật là gì?
Bệnh gan ứ mật, còn được gọi là xơ gan ứ mật, là tình trạng mật bị ứ đọng do viêm hoặc tắc nghẽn đường mật (cả đường mật trong gan và ngoài gan). Điều này dẫn đến tổn thương gan và cuối cùng là xơ gan. Bệnh thường gặp nhiều hơn ở nam giới so với nữ giới, và việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách là rất quan trọng để ngăn chặn sự tiến triển của bệnh.
Một dạng nặng của ứ mật trong gan là bệnh Byler, một rối loạn di truyền trong quá trình tạo mật của gan. Bệnh này gây ra tình trạng ứ mật mạn tính tiến triển và cuối cùng dẫn đến xơ gan. Bệnh thường xuất hiện ở trẻ dưới 1 tuổi, đôi khi ngay từ 6 tháng tuổi. Ban đầu, triệu chứng ứ mật có thể tái đi tái lại, nhưng về sau sẽ trở nên dai dẳng và ngày càng trầm trọng hơn.
Hội chứng vàng da ứ mật là một tình trạng khác liên quan đến bệnh gan ứ mật, trong đó bilirubin trực tiếp tăng cao do tắc nghẽn đường mật, có thể trong gan hoặc ngoài gan.
Triệu chứng của bệnh gan ứ mật
Bệnh gan ứ mật thường khởi phát âm thầm và được báo trước bằng triệu chứng ngứa. Khi bệnh tiến triển, khám thực thể có thể phát hiện gan và lách to. Những tổn thương màu vàng cũng có thể xuất hiện trên da, gân và quanh mí mắt. Hoàng đảm và các dấu hiệu của tăng áp lực cửa thường là dấu hiệu muộn.
Một số triệu chứng thường gặp của bệnh gan ứ mật bao gồm:
1. Rối loạn tiêu hóa: Đầy hơi, ăn không tiêu, chán ăn, táo bón hoặc đi ngoài, đau bụng vùng gan, buồn nôn, nôn,...
2. Da mặt sạm: Tình trạng màu da trên mặt tối sạm đi (đặc biệt ở vùng mắt) do gan rối loạn chức năng, sản sinh ra nhiều melanin khiến da tối màu.
3. Mệt mỏi, lừ đừ: Cơ thể mệt mỏi, các chi đều yếu, không muốn làm việc nhiều,... Điều này là do gan bị tổn thương khiến cholinesterase trong máu giảm, ảnh hưởng đến chức năng thần kinh của cơ.
4. Xuất huyết: Chảy máu không rõ nguyên nhân (như chảy máu khi đánh răng,...), xuất hiện các đốm tụ máu trên da,...
5. Nốt nhện: Đây là những giãn mạch nổi trên da thành vùng lan tỏa như mạng nhện, chủ yếu xuất hiện ở mặt, cổ, lưng, cánh tay và ngực. Biểu hiện này rõ nhất ở những bệnh nhân xơ gan mạn tính.
Các dấu hiệu để nhận biết giai đoạn xơ gan nặng (bệnh Byler) bao gồm: Chậm tăng trưởng, suy dinh dưỡng, vàng da, da bị ngứa, cơ thể mệt mỏi, không muốn vận động nhiều, nước tiểu sẫm màu (do có bilirubin trong nước tiểu), phân bạc màu, rối loạn tiêu hóa, xuất huyết (chảy máu cam, ho ra máu,...), gan to (thường to quá bờ sườn 4-5cm hoặc hơn, bờ tròn, mật độ mềm, ấn hơi tức), túi mật to, nhịp tim chậm (do tăng acid mật trong máu, đôi khi có loạn nhịp tim ngoại tâm thu),...
Chẩn đoán bệnh gan ứ mật
1. Xét nghiệm máu: Trong giai đoạn đầu, các xét nghiệm chức năng gan phản ánh ứ mật với tăng phosphatase kiềm, cholesterol (đặc biệt là lipoprotein tỷ trọng cao), và ở giai đoạn muộn hơn là tăng bilirubin (hội chứng vàng da ứ mật).
2. Sinh thiết gan: Sinh thiết gan là cách tốt nhất để xác minh chẩn đoán của bác sĩ. Ngoài ra, các phương pháp chẩn đoán khác như chụp CT, chụp X-quang đường mật cũng giúp cho việc chuẩn đoán được chính xác hơn.
Với thể xơ gan nặng, để phân biệt bệnh Byler và bệnh vàng da ứ mật, cần sử dụng các phương tiện cận lâm sàng như:
- Xét nghiệm máu và nước tiểu
- Siêu âm bụng và hệ gan mật
- Chụp X-quang hệ gan mật
- Sinh thiết gan
Điều trị bệnh gan ứ mật
Hiện nay, vẫn chưa có biện pháp cụ thể điều trị xơ gan do ứ mật. Các phương pháp được đưa ra chỉ nhằm giảm triệu chứng bệnh. Những phương pháp này bao gồm:
- Dùng thuốc ursodiol và colchicine để giảm các triệu chứng và hư hại gan.
- Dùng cholestyramine để giảm cảm giác ngứa.
- Bổ sung canxi hoặc vitamin D để ngăn chặn tình trạng loãng xương.
- Hạn chế dùng muối để giảm các tích tụ trong gan.
- Thăm khám sức khỏe định kỳ thường xuyên để chẩn đoán tình trạng tiến triển của bệnh và có biện pháp đối phó kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.
Trong các trường hợp nặng, cấy ghép gan nhân tạo là sự lựa chọn tốt nhất để điều trị xơ gan mật nguyên phát. Khi được ghép gan, dự hậu sẽ khá hơn.
Phòng ngừa bệnh gan ứ mật
Để phòng ngừa và kiểm soát bệnh gan ứ mật, một số biện pháp quan trọng cần được thực hiện:
1. Tiêm phòng: Đây là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa và điều trị bệnh gan ứ mật. Cần theo dõi mức độ kháng thể thường xuyên sau khi tiêm phòng.
2. Tuân thủ lời khuyên của bác sĩ và sử dụng thuốc một cách thận trọng: Nếu bị bệnh, hãy sử dụng thuốc theo đúng liều lượng khoa học, việc lạm dụng thuốc sẽ ảnh hưởng đến gan.
3. Bỏ thói quen xấu: Hút thuốc, uống rượu, thức khuya là những thói quen xấu cần được loại bỏ để bảo vệ gan.
4. Chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh: Ăn uống cân bằng, đủ chất dinh dưỡng, đúng giờ, tập thể dục, ngủ đủ giấc và duy trì tâm trạng vui vẻ.
5. Theo dõi sức khỏe định kỳ: Kiểm tra sức khỏe tại các cơ sở y tế uy tín để kịp thời phát hiện nếu bị bệnh, từ đó có những can thiệp kịp thời tránh để bệnh phát triển quá nặng, khó điều trị.
Việc chẩn đoán bệnh Byler chỉ là bước đầu. Điều quan trọng là bệnh nhân cần được theo dõi thường xuyên và cẩn thận. Tránh dùng các thuốc có hại cho gan. Việc theo dõi này sẽ giúp phát hiện, điều trị kịp thời và giảm thiểu được các biến chứng nặng về sau.
Bệnh gan ứ mật là một tình trạng nghiêm trọng cần được chú ý đặc biệt, đòi hỏi sự phát hiện sớm và điều trị đúng cách để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Bằng cách tuân thủ các lời khuyên của bác sĩ, duy trì lối sống lành mạnh, thực hiện các biện pháp phòng ngừa và điều trị phù hợp, người bệnh có thể kiểm soát được tình trạng bệnh và giảm thiểu các nguy cơ liên quan. Hãy luôn cảnh giác và chăm sóc sức khỏe để bảo vệ gan khỏi những tổn thương không đáng có.