Tìm hiểu về bệnh viêm gan E: Căn bệnh nguy hiểm mà đa số mọi người chưa biết
Viêm gan là một trong những căn bệnh nguy hiểm và phổ biến nhất trên thế giới. Có nhiều loại virus khác nhau gây ra viêm gan, một trong số đó là virus viêm gan E (HEV). Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 20 triệu ca nhiễm virus HEV trên toàn cầu, trong đó 3,3 triệu ca có triệu chứng. Bệnh viêm gan E mặc dù ít được đề cập song lại rất nguy hiểm, với ước tính 44.000 ca tử vong trong năm 2015. Đây là thống kê đáng báo động về một căn bệnh mà nhiều người chưa thực sự am hiểu.
Viêm gan E là gì?
Viêm gan E là bệnh viêm gan do virus HEV gây ra. Virus HEV là một loại virus hình cầu chứa vật chất di truyền RNA, không có vỏ bọc, đường kính khoảng 32-34 nanomet. Bộ gen của HEV gồm 3 khung đọc mở (ORF) quan trọng cho sự sinh sản và phát triển của virus.
Virus HEV được chia thành 4 kiểu gen chính là 1, 2, 3 và 4. Trong đó, kiểu gen 1 và 2 lưu hành chủ yếu ở châu Á, châu Phi và Mexico. Kiểu gen 3 và 4 thường gặp ở Hoa Kỳ, châu Âu, Nhật Bản và có thể lây lan từ người sang động vật hoặc ngược lại.
Nguyên nhân gây bệnh
Virus HEV lây truyền chủ yếu qua đường phân-miệng, bao gồm các hình thức sau:
- Uống nước bị ô nhiễm bởi phân chứa virus
- Ăn thực phẩm có nguồn gốc từ động vật bị nhiễm bệnh mà không nấu chín kỹ
- Ăn rau quả, thực phẩm sống được tưới từ nguồn nước ô nhiễm
- Lây truyền qua đường máu
- Lây truyền dọc từ mẹ sang con trong quá trình mang thai
Virus HEV tồn tại nhiều nhất ở các vùng nhiệt đới, nông thôn và đô thị hóa chậm với điều kiện vệ sinh môi trường kém. Vì HEV khá nhạy cảm với môi trường bên ngoài nên chỉ cần đun sôi 1-2 phút là có thể tiêu diệt virus hoàn toàn.
Triệu chứng của viêm gan E
Sau khi nhiễm virus HEV, thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 5-6 tuần. Người bệnh có thể bắt đầu bài tiết phân chứa virus từ vài ngày trước đến 3-4 tuần sau lúc khởi phát triệu chứng. Các dấu hiệu và triệu chứng điển hình của viêm gan E bao gồm:
- Giai đoạn đầu: Sốt nhẹ, chán ăn, buồn nôn, nôn kéo dài vài ngày
- Đau bụng, ngứa, nổi mẩn, đau khớp
- Vàng da, vàng mắt, nước tiểu sậm màu, phân nhạt màu
- Gan to và mềm, vùng bụng dưới sườn phải đau sưng nề
Triệu chứng viêm gan E tương tự các bệnh lý tổn thương gan khác nên khó chẩn đoán chính xác. Một trong những dấu hiệu đặc trưng là đau vùng hạ sườn phải, do tình trạng gan sưng to.
Biến chứng viêm gan E
Viêm gan E cấp tính thường tự khỏi trong vòng 4-6 tuần nhưng vẫn có nguy cơ diễn tiến nặng hơn ở một số trường hợp:
- Viêm gan tối cấp (suy gan cấp tính): Biến chứng nguy hiểm có thể gây tử vong
- Phụ nữ mang thai mắc bệnh viêm gan E trong 3 tháng cuối của thai kỳ có nguy cơ cao bị suy gan cấp tính, sảy thai, tử vong (20-25% trường hợp)
- Bệnh có khả năng trở thành mạn tính ở những người suy giảm miễn dịch như người ghép tạng, nhiễm kiểu gen 3 hoặc 4. Tuy nhiên, điều này vẫn chưa phổ biến.
Chẩn đoán viêm gan E
Để chẩn đoán xác định viêm gan E, bác sĩ thường dựa vào các xét nghiệm:
- Xét nghiệm kháng thể IgM kháng virus HEV trong máu
- Phản ứng chuỗi polymerase phiên mã ngược (RT-PCR) phát hiện RNA virus trong máu và phân
- Xét nghiệm sàng lọc virus viêm gan A, B, C, D để loại trừ các nguyên nhân khác
Ngoài ra, bác sĩ cũng căn cứ vào vùng dịch tễ mà người bệnh sinh sống, xem xét diễn tiến bệnh và siêu âm gan để đưa ra chẩn đoán phù hợp.
Điều trị viêm gan E
Không có phương pháp điều trị đặc hiệu nào có khả năng thay đổi diễn biến của bệnh viêm gan E cấp tính. Hầu hết trường hợp đều tự khỏi mà không cần nhập viện. Điều quan trọng là tránh dùng các loại thuốc có thể ảnh hưởng xấu đến chức năng gan như nhóm acetaminophen.
Trường hợp viêm gan tối cấp cần được nhập viện để theo dõi và can thiệp kịp thời. Với người suy giảm miễn dịch bị viêm gan E mạn tính, các loại thuốc kháng virus như ribavirin liều thấp trong 3 tháng hoặc interferon có thể được sử dụng để giảm tải lượng virus HEV tùy tình trạng cụ thể.
Phòng ngừa viêm gan E
Phòng ngừa là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn chặn lây nhiễm virus HEV và viêm gan E. Ở cấp độ cộng đồng, cần đảm bảo nguồn nước sinh hoạt sạch và xử lý chất thải đúng cách.
Còn ở cá nhân, mọi người nên:
- Duy trì vệ sinh cá nhân tốt, rửa tay thường xuyên
- Không dùng nước, thực phẩm không rõ nguồn gốc
- Ăn chín, uống sôi, rửa thực phẩm dưới vòi nước chảy
- Sử dụng vắc xin phòng HEV theo khuyến cáo của bác sĩ, đặc biệt là ở vùng dịch tễ.
Viêm gan E mặc dù ít phổ biến song lại rất nguy hiểm, đặc biệt với phụ nữ mang thai và người suy giảm miễn dịch. Đây là bệnh dễ lây lan qua đường phân-miệng, chủ yếu ở vùng nhiệt đới và môi trường sinh hoạt kém vệ sinh. May mắn thay, bệnh hầu hết tự khỏi và có thể phòng tránh nếu thực hiện đúng các biện pháp vệ sinh cá nhân cũng như cộng đồng. Điều quan trọng là mọi người cần nâng cao nhận thức về căn bệnh viêm gan E nguy hiểm này để chủ động phòng tránh và xử trí kịp thời khi có dấu hiệu bất thường.