Kỹ thuật chọc hút dịch xoang bụng: Phương pháp an toàn và hiệu quả cho người bệnh xơ gan cổ trướng
Xơ gan cổ trướng là một giai đoạn nặng của bệnh xơ gan, trong đó lượng dịch tích tụ trong khoang màng bụng quá nhiều, gây ra các triệu chứng khó chịu như đau tức bụng, khó thở và nguy cơ cao vỡ tĩnh mạch thực quản. Khi đã đến giai đoạn này, sức khỏe của người bệnh sẽ ngày càng giảm sút, và việc điều trị trở nên cấp bách. Một trong những phương pháp được các bác sĩ lựa chọn để giảm áp lực dịch trong ổ bụng và cải thiện tình trạng của bệnh nhân là thủ thuật chọc hút dịch xoang bụng. Kỹ thuật này đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả trong việc kiểm soát triệu chứng của bệnh xơ gan cổ trướng.
Chỉ định chọc hút dịch xoang bụng
Chọc hút dịch xoang bụng là thủ thuật hút lấy dịch trong khoang màng bụng ra ngoài. Bình thường, dịch này chỉ đủ để làm trơn phúc mạc và được tiết ra, hấp thu vào hệ thống bạch huyết. Tuy nhiên, trong quá trình mắc bệnh xơ gan cổ trướng, lượng dịch tích tụ quá lớn, gọi là dịch cổ trướng.
Dịch cổ trướng thường có màu trong, vàng nhạt, giống huyết thanh. Bác sĩ sẽ tiến hành chọc hút dịch xoang bụng với mục đích:
1. Xác định tính chất của dịch cổ trướng trong trường hợp lượng dịch ít và biểu hiện lâm sàng chưa rõ ràng để chẩn đoán nguyên nhân.
2. Làm giảm áp lực dịch trong ổ bụng khi lượng dịch cổ trướng quá nhiều, gây khó thở và cản trở việc khám bệnh.
3. Lấy dịch để làm xét nghiệm tế bào, vi khuẩn và sinh hóa.
4. Bơm thuốc vào khoang màng bụng trong một số trường hợp điều trị.
Thủ thuật chọc hút dịch xoang bụng được chỉ định cho tất cả bệnh nhân có cổ trướng do bệnh tim, thận, gan.
Quy trình thực hiện kỹ thuật chọc hút dịch xoang bụng
Trước khi tiến hành thủ thuật, bác sĩ và điều dưỡng phải chuẩn bị kỹ lưỡng về dụng cụ và môi trường vô khuẩn để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.
Chuẩn bị bệnh nhân
- Giải thích cho bệnh nhân về mục đích và quy trình của thủ thuật.
- Hướng dẫn bệnh nhân đi đại tiện, tiểu tiện trước khi thực hiện.
- Kiểm tra mạch, nhiệt độ, huyết áp, nhịp thở của bệnh nhân.
- Nếu thủ thuật được tiến hành tại giường bệnh, phải có bình phong che để không ảnh hưởng tới bệnh nhân khác.
Chuẩn bị dụng cụ
- Điều dưỡng thực hiện quy trình vô khuẩn: đeo khẩu trang, đội mũ, rửa tay, đi găng tay.
- Dụng cụ vô khuẩn được chuẩn bị sẵn trong khay vô khuẩn và phủ khăn vô khuẩn.
- Hai loại kim chọc được sử dụng:
+ Kim chọc dò: đường kính 1mm, dài 5 - 8cm.
+ Kim chọc tháo: đường kính 1,5 - 2mm, dài 5 - 9cm.
- Các dụng cụ vô khuẩn khác: bơm tiêm, săng có lỗ, kìm kẹp săng, kẹp Kocher, kìm bấm, móc bấm Michel.
- Dụng cụ sạch: cồn iod, cồn 70%, thuốc tê, nước cất đã hòa acid acetic để làm phản ứng Rivalta, ống nghiệm vô khuẩn.
Thực hiện kỹ thuật
- Đặt bệnh nhân ở tư thế phù hợp theo chỉ định của bác sĩ (thường là nằm ngửa, nửa nằm nửa ngồi hoặc ngồi).
- Sát khuẩn vùng chọc (thường là 1/3 ngoài đường từ rốn tới gai chậu trước trên bên trái).
- Bác sĩ gây tê tại vị trí chọc, điều dưỡng theo dõi sắc mặt, mạch của bệnh nhân.
- Bác sĩ tiến hành chọc kim vào khoang màng bụng, điều dưỡng hỗ trợ trong quá trình này.
- Khi dịch bắt đầu chảy ra, điều dưỡng hứng vài giọt đầu tiên vào khay quả đậu, sau đó hứng dịch vào ống nghiệm (ống nuôi cấy vi khuẩn phải đảm bảo vô khuẩn).
- Làm phản ứng Rivalta tại giường để xác định tính chất của dịch.
- Trong quá trình hút dịch, điều dưỡng theo dõi sắc mặt, mạch, nhiệt độ, huyết áp, nhịp thở của bệnh nhân.
- Khi bác sĩ rút kim ra, điều dưỡng sát khuẩn nơi chọc, đắp gạc và băng lại.
Chăm sóc sau thủ thuật
- Đặt bệnh nhân nằm nghiêng về bên không chọc dịch.
- Tiếp tục theo dõi các dấu hiệu sinh tồn, tình trạng đau bụng, bụng trướng, ngất, dấu hiệu nhiễm khuẩn.
- Dán nhãn chính xác bệnh phẩm và gửi ngay đến phòng xét nghiệm.
Tầm quan trọng của thủ thuật chọc hút dịch xoang bụng
Đối với những bệnh nhân xơ gan cổ trướng, thủ thuật chọc hút dịch xoang bụng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
Giảm áp lực dịch trong ổ bụng
Lượng dịch tích tụ quá nhiều trong khoang màng bụng sẽ gây ra các triệu chứng khó chịu như đau tức bụng, khó thở, nguy cơ vỡ tĩnh mạch thực quản. Chọc hút dịch xoang bụng giúp làm giảm áp lực dịch, cải thiện tình trạng khó thở và nguy cơ vỡ tĩnh mạch thực quản của bệnh nhân.
Cải thiện chất lượng cuộc sống
Khi áp lực dịch trong ổ bụng được giảm, bệnh nhân sẽ cảm thấy thoải mái hơn, có thể vận động và sinh hoạt bình thường hơn, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống.
Phát hiện và điều trị kịp thời các biến chứng
Thông qua việc xét nghiệm tính chất của dịch cổ trướng, bác sĩ có thể phát hiện kịp thời các biến chứng như nhiễm khuẩn, tích tụ fibrin hoặc máu trong khoang màng bụng. Từ đó, các biện pháp điều trị phù hợp sẽ được áp dụng kịp thời để ngăn ngừa tình trạng nghiêm trọng hơn.
Bơm thuốc vào khoang màng bụng
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể bơm thuốc vào khoang màng bụng để điều trị các biến chứng hoặc ngăn ngừa sự tích tụ dịch quá mức.
Thủ thuật chọc hút dịch xoang bụng là một kỹ thuật an toàn và hiệu quả trong việc kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng ở những bệnh nhân xơ gan cổ trướng. Với quy trình thực hiện chặt chẽ và chuyên nghiệp, thủ thuật này giúp làm giảm áp lực dịch trong ổ bụng, cải thiện chất lượng cuộc sống, phát hiện và điều trị kịp thời các biến chứng, cũng như mở đường cho việc bơm thuốc vào khoang màng bụng trong một số trường hợp cần thiết. Đối với những bệnh nhân đang giai đoạn xơ gan cổ trướng, chọc hút dịch xoang bụng là một phương pháp điều trị không thể thiếu, giúp kiểm soát bệnh tình và nâng cao chất lượng cuộc sống.