Hiểu rõ về bệnh xơ gan mật tiên phát - Căn bệnh tự miễn nguy hiểm
Xơ gan mật tiên phát là một bệnh lý tự miễn khá hiếm gặp, đặc trưng bởi sự phá hủy dần dần các đường mật trong gan do hệ thống miễn dịch của cơ thể tự tấn công các tế bào gan. Mặc dù tiến triển chậm nhưng bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách từ sớm.
Xơ gan mật tiên phát là gì?
Xơ gan mật tiên phát (còn gọi là xơ gan mật nguyên phát, xơ gan mật tự miễn) là một bệnh mạn tính của gan, đặc trưng bởi tình trạng các tế bào miễn dịch (tế bào lympho T) trong cơ thể tự phá hủy các ống dẫn mật trong gan. Sự phá hủy này cản trở quá trình tiết mật, gây ra tình trạng viêm gan kéo dài, dẫn đến hình thành các vết sẹo trong gan. Sau một thời gian dài, vết sẹo ngày càng nhiều lên, khiến gan mất dần chức năng hoạt động, tiến triển đến giai đoạn xơ gan.
Nhiều bệnh nhân xơ gan mật tiên phát không có triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu và chỉ được phát hiện khi có bất thường trong xét nghiệm máu và kiểm tra chức năng gan định kỳ. Số khác có thể biểu hiện với các triệu chứng như vàng da, ngứa, mệt mỏi, tích tụ cholesterol ở da, nước tiểu sậm màu, tụ dịch ở mắt cá chân và bụng, khô mắt, khô miệng, viêm khớp, rối loạn chức năng tuyến giáp,...
Cơ chế hình thành bệnh xơ gan mật tiên phát
Trong trường hợp xơ gan mật tiên phát, các tế bào lympho T (một loại tế bào bạch cầu có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể chống lại vi khuẩn và nấm) lại xâm nhập và phá hủy các tế bào lót trong các ống dẫn mật của gan. Khi các ống mật bị tổn thương, mật không thể được tiết ra ngoài gan một cách bình thường.
Mật là chất lỏng được gan sản xuất, có vai trò quan trọng trong việc tiêu hóa thức ăn, giúp cơ thể loại bỏ cholesterol, tế bào hồng cầu chết và các chất độc khác. Khi mật không thể được đẩy ra khỏi gan, các chất này tích tụ lại trong gan, gây tổn thương và phá hủy dần các tế bào gan. Các tế bào gan bị phá hủy sẽ được thay thế bởi mô sẹo, dẫn đến tình trạng xơ hóa gan.
Nguyên nhân gây bệnh xơ gan mật tiên phát
Cho đến nay, nguyên nhân chính xác gây ra bệnh xơ gan mật tiên phát vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, một số yếu tố được đánh giá là có khả năng làm tăng nguy cơ mắc bệnh này, bao gồm:
- Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới.
- Tuổi tác: Bệnh thường xuất hiện ở những người trong độ tuổi từ 30 đến 60.
- Yếu tố gia đình: Người trong gia đình có người mắc bệnh sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Nhiễm trùng: Một số chuyên gia nghi ngờ bệnh có thể được kích hoạt bởi một loại vi khuẩn, nấm hoặc ký sinh trùng, để giải thích sự hiện diện của lượng lớn các tế bào bạch cầu trong các ống dẫn mật của gan.
Mặc dù nguyên nhân chính xác chưa được làm sáng tỏ, song bệnh xơ gan mật tiên phát có những đặc điểm sau:
- Tiến triển chậm: Bệnh tiến triển rất chậm và nhiều bệnh nhân vẫn có thể sống bình thường trong vòng 10-15 năm sau khi được chẩn đoán.
- Gây biến chứng nghiêm trọng: Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, bệnh có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như tăng áp lực tĩnh mạch cửa, giãn tĩnh mạch, ung thư gan, loãng xương, rối loạn trí nhớ, rối loạn chức năng tuyến giáp, viêm khớp,... đe dọa tính mạng của bệnh nhân.
Điều trị bệnh xơ gan mật tiên phát
Hiện nay chưa có phương pháp điều trị triệt để cho bệnh xơ gan mật tiên phát. Các phương pháp điều trị chủ yếu nhằm mục đích làm chậm quá trình tiến triển của bệnh, kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng.
- Điều trị bằng thuốc: Các loại thuốc được sử dụng bao gồm corticosteroid (để ức chế hệ miễn dịch), acid ursodeoxycholic (để làm tan sỏi mật và bảo vệ gan), thuốc ức chế miễn dịch như azathioprine, methotrexate,...
- Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống: Bệnh nhân cần duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ, hạn chế muối và chất béo. Ngoài ra cần tránh các loại thuốc có thể gây tổn thương cho gan, không uống rượu bia.
- Phẫu thuật: Trong trường hợp bệnh tiến triển nặng, gan đã bị tổn thương nghiêm trọng, bệnh nhân có thể cần phải ghép gan.
Phòng ngừa bệnh xơ gan mật tiên phát
Do nguyên nhân gây ra bệnh xơ gan mật tiên phát chưa được xác định rõ ràng nên việc phòng ngừa căn bệnh này gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, một số biện pháp sau có thể giúp hạn chế nguy cơ mắc bệnh:
- Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tập luyện thể dục đều đặn, kiểm soát cân nặng, tránh căng thẳng sẽ giúp nâng cao sức khỏe tổng thể và sức đề kháng của cơ thể.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Đối với những người có tiền sử gia đình mắc bệnh xơ gan mật tiên phát, nên đi khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bất thường nếu có.
- Tránh tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng, nhiễm trùng: Việc này sẽ giúp hạn chế kích hoạt phản ứng miễn dịch không mong muốn của cơ thể.
Xơ gan mật tiên phát là một bệnh lý hiếm gặp nhưng có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và can thiệp điều trị đúng cách từ sớm. Việc tuân thủ chế độ điều trị của bác sĩ, thay đổi lối sống lành mạnh và kiểm tra sức khỏe định kỳ là những biện pháp quan trọng giúp kiểm soát bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống của người bệnh.