10 lời khuyên hữu ích giúp bảo vệ gan khỏe mạnh trước và sau Tết
Tết đến, xuân về, đây vốn là khoảng thời gian tràn ngập những niềm vui, sum họp đoàn viên cùng gia đình và bạn bè thân thương. Tuy nhiên, đằng sau những giây phút hạnh phúc đó cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây tổn hại đến sức khỏe, đặc biệt là gan, nếu chúng ta không biết cách kiểm soát và hạn chế những thói quen sinh hoạt không lành mạnh. Bác sĩ Trần Quốc Khánh - "Bác sĩ quốc dân" nổi tiếng đã gửi đến chúng ta 10 lời khuyên vô cùng quý giá trong việc bảo vệ lá gan của chính mình.
Hạn chế uống bia rượu
Trong những ngày Tết, khi có nhiều dịp sum họp, bạn bè, đồng nghiệp và người thân thường thích mở những cuộc vui chén chẳn, nhâm nhi bia rượu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hầu hết chúng ta đang sử dụng quá nhiều lượng rượu bia trong mỗi lần uống, vượt xa khả năng xử lý và chịu đựng của gan.
Khi uống rượu, chất alcohol sẽ tiếp xúc với gan rất nhanh, khiến các tế bào gan phải làm việc cực nhọc để xử lý và thải độc hóa chất này. Tế bào gan bị tổn thương và phá hủy rất nghiêm trọng sau mỗi lần uống nhiều, và khả năng tái tạo của chúng không thể đủ để đối phó với mức độ tổn thương khủng khiếp này.
Theo khuyến cáo, mỗi ngày phụ nữ chỉ nên uống 1 ly rượu và nam giới uống 2 ly rượu có nồng độ 40 độ trở xuống. Nguy cơ tổn hại cho gan và cơ thể sẽ tăng lên đáng kể nếu bạn uống quá 8 ly/tuần với phụ nữ và 15 ly/tuần với nam giới.
Thực trạng hiện nay là nhiều người đàn ông chỉ cần một bữa nhậu đã vượt quá con số 15 ly trong tuần, và những ngày còn lại họ lại tiếp tục nhậu tiếp. Tình trạng nguy hiểm hơn khi nhiều người uống rượu ngâm hỗn hợp nhiều loại thực vật, động vật khác nhau cùng một lúc hoặc uống rượu có nồng độ trên 40 độ.
Bác sĩ Khánh đã từng chứng kiến một bác sĩ bị suy gan cấp phải nhập viện do uống cùng lúc nhiều loại rượu ngâm như bìm bịp, rắn, nhân sâm, tắc kè... Vì vậy, nếu bạn ngâm rượu, hãy ngâm riêng rẽ từng loại và chỉ uống một loại trong mỗi bữa với số lượng rất ít. Tuyệt đối không uống nhiều loại rượu ngâm cùng một lúc, và nếu có ngâm thì nên ưu tiên ngâm thảo dược hơn là động vật và nội tạng.
Với những người bị viêm gan B, việc uống nhiều rượu gần như đang tự sát, vì gan đã bị tổn thương nặng nề. Bác sĩ Khánh van xin những người đàn ông này hãy bỏ rượu bia ngay trước khi quá muộn, vì đó là cách bảo vệ chính mạng sống của họ và tương lai của gia đình.
Tỷ lệ người bị gan nhiễm mỡ, viêm gan nhiễm độc, suy gan cấp, xơ gan cổ trướng và ung thư gan đang tăng lên với tốc độ chóng mặt. Phần lớn nguyên nhân đến từ thói quen uống bia rượu quá đà của đàn ông. Khi gan đã bị xơ, suy mạn thì thời gian sống còn lại không còn nhiều, trừ khi có đủ tiền và "duyên" để ghép gan, một ca phẫu thuật đắt đỏ lên tới hơn 1 tỷ đồng.
Kiểm soát việc sử dụng thuốc
Chúng ta chỉ nên dùng thuốc khi thực sự cần thiết và tuân thủ nghiêm ngặt theo đơn của bác sĩ. Tuyệt đối không được dùng quá liều so với đơn kê, thói quen nhiều người hay tăng gấp đôi liều với hy vọng khỏi bệnh nhanh hơn là vô cùng nguy hiểm.
Bạn cũng không nên uống rượu bia trong lúc dùng thuốc chữa bệnh, cũng như không được kết hợp thuốc đông y với thuốc tây y hoặc các loại thuốc khác nhau trong cùng một lần chữa trị.
Thực tế có nhiều bệnh nhân nhập viện cấp cứu do suy gan và suy thận cấp sau khi uống thuốc nam và thuốc gia truyền không rõ nguồn gốc. Với các loại thuốc này, chúng ta không thể kiểm soát được thành phần, hàm lượng, tạp chất cũng như các tác dụng phụ, cộng hưởng khi sử dụng. Thậm chí, nhiều trong số đó còn chứa kim loại nặng cực độc như chì, thủy ngân không nên có trong cơ thể.
Khi dùng thuốc, bạn cũng cần đọc kỹ chỉ dẫn sử dụng, đặc biệt chú ý những nhóm thuốc sau:
- Thuốc giảm đau không cần kê đơn như Acetaminophen, Aspirin, Ibuprofen và Naproxen có thể gây hỏng gan nếu uống thường xuyên, quá liều hoặc kết hợp với rượu.
- Các loại thuốc kê đơn có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng bao gồm Statin điều trị tăng mỡ máu, kháng sinh amoxicillin-clavulanate, phenytoin, azathioprine, niacin, kiacin và steroid đồng hóa.
Với những người phải dùng thuốc trong thời gian dài để điều trị bệnh lao, ung thư, bệnh miễn dịch... cần tìm hiểu kỹ để lựa chọn phác đồ ít tác dụng phụ nhất, sử dụng thuốc hỗ trợ gan và kiểm tra chức năng gan thận định kỳ.
Thảo dược, thực phẩm chức năng, kẹo cốm bổ dưỡng cho trẻ em cũng rất dễ tổn thương gan nếu sử dụng không đúng hay lạm dụng, đặc biệt với trẻ nhỏ khi lá gan chưa hoàn thiện. Một số thảo mộc có nguy cơ tổn thương tế bào gan như nha đam, cohosh đen, cascara, chaparral, comfrey, kava và ephedra. Trẻ em cũng có thể bị tổn thương gan nếu nhầm ăn nhiều vitamin trong kẹo.
Thận trọng với hóa chất
Các hóa chất gây tổn thương gan phổ biến bao gồm carbon tetrachloride, vinyl clorua (dùng sản xuất nhựa), paraquat trong thuốc diệt cỏ và trừ sâu, cùng một nhóm hóa chất công nghiệp gọi là biphenyls polychlorin hóa.
Nếu làm việc tiếp xúc với các hóa chất độc hại, hãy thực hiện tất cả các biện pháp phòng ngừa cần thiết như khẩu trang, găng tay, mũ và quần áo bảo hộ để tránh phơi nhiễm.
Tiêm phòng đầy đủ vắc-xin phòng bệnh viêm gan A, B
Việc tiêm phòng vắc-xin phòng bệnh viêm gan A và B là biện pháp rất quan trọng, đơn giản nhưng hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa lây nhiễm virus viêm gan nguy hiểm này. Đặc biệt, trẻ nhỏ và những người làm việc trong môi trường có nguy cơ phơi nhiễm cao như nhân viên y tế, thợ cắt tóc, xăm hình... cần đặc biệt lưu ý điều này.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ
Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ giúp phát hiện sớm các dị tật, bệnh lý gan mật để xử lý kịp thời, tránh các biến chứng như ứ mật, viêm và xơ gan.
Cẩn thận với độc tố aflatoxin trong thực phẩm
Aflatoxin là chất gây ung thư gan được tạo ra bởi một loại nấm mốc thường xâm nhập vào các loại thực phẩm như đậu phộng, lúa mì, đậu nành, lạc, ngô, gạo khi bảo quản trong môi trường ẩm ướt.
Mặc dù nguy cơ sử dụng những sản phẩm bị nhiễm aflatoxin có thể xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới, nhưng nó phổ biến hơn ở các nước nhiệt đới có khí hậu nóng ẩm như Việt Nam. Ở các nước phát triển, việc kiểm tra aflatoxin trong thực phẩm là điều bắt buộc.
Lưu ý trong lối sống
Cần luôn tuân thủ sử dụng các dụng cụ vô trùng, kim tiêm riêng, dùng bao cao su khi quan hệ tình dục... để tránh lây nhiễm virus viêm gan. Khi đi xăm hình, truyền máu, cắt tóc, cạo râu, bạn cũng cần hết sức thận trọng, tránh tiếp xúc với máu và các chất dịch cơ thể của người khác vì virus viêm gan có thể lây lan qua đó.
Giảm cân, tránh béo phì và kiểm soát đường máu tốt
Béo phì và tình trạng tăng đường huyết kéo dài là nguyên nhân gây bệnh lý gan nhiễm mỡ (Nonalcoholic fatty liver disease). Vì vậy, những người thừa cân, béo phì và bị đái tháo đường cần kiểm soát cân nặng và đường máu tốt để phòng ngừa bệnh gan.
Sàng lọc sớm nếu gia đình có người thân bị đột biến gen liên quan tổn thương gan
Nếu trong gia đình có người thân bị đột biến gen nhất định liên quan đến những tổn thương gan, chúng ta có thể sàng lọc sớm bằng công nghệ gene để chủ động đưa ra những giải pháp dự phòng cần thiết.
Ví dụ như đột biến gen trên nhiễm sắc thể 14 ảnh hưởng đến quá trình sản xuất protein alpha1-antitrypsin, có thể dẫn đến tổn thương gan.
Lưu ý đối với nữ giới, người già và trẻ nhỏ
Nữ giới có khả năng chuyển hóa một số độc tố chậm hơn nam giới, khiến gan tiếp xúc với nồng độ chất độc cao hơn trong thời gian dài. Điều này làm tăng nguy cơ viêm gan độc hại.
Với người già, việc thải loại các chất độc cũng chậm hơn, khiến các chất có hại tồn tại lâu hơn trong cơ thể, tăng nguy cơ tổn thương gan.
Trẻ nhỏ cũng đặc biệt dễ bị tổn thương gan vì lá gan chưa hoàn thiện đầy đủ. Do đó, cần luôn giữ các loại thuốc và vitamin bổ sung tránh xa tầm tay của trẻ để phòng nguy cơ nhầm lẫn, sử dụng quá liều.
Những lời khuyên từ Bác sĩ Trần Quốc Khánh - "Bác sĩ quốc dân" nổi tiếng thực sự là những lời nhắn nhủ vô cùng quý báu giúp chúng ta nhận ra tầm quan trọng cũng như những nguy cơ gây tổn hại đến lá gan của chính mình. Bằng những lời chia sẻ chân thành và đầy tâm huyết, bác sĩ Khánh hi vọng mọi người sẽ lưu tâm hơn trong việc chăm sóc và bảo vệ gan khỏe mạnh.
Gan là một cơ quan đóng vai trò vô cùng quan trọng với cơ thể con người. Nó không chỉ giúp chúng ta xử lý các chất độc hại mà còn sản sinh ra nhiều "tinh chất" nuôi dưỡng các tế bào. Tuy nhiên, đáng buồn là nhiều người đang đối xử vô cùng tệ bạc với lá gan quý giá này, khiến tỷ lệ người mắc các bệnh lý liên quan đến gan ngày càng gia tăng với tốc độ đáng báo động. Vì vậy, chỉ bằng những hành động rất đơn giản như hạn chế uống rượu bia, kiểm soát việc sử dụng thuốc, thực phẩm, tránh tiếp xúc với các chất độc hại, kiểm tra sức khỏe định kỳ... chúng ta hoàn toàn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc phải các bệnh lý về gan.
Với những lời khuyên thiết thực, dễ hiểu và đầy trách nhiệm này, hy vọng chúng ta có thể vận dụng vào cuộc sống của chính mình để luôn có một lá gan khoẻ mạnh, sẵn sàng vượt qua mọi thử thách của sức khỏe cũng như tuổi tác, tiếp tục tồn tại bên chúng ta mãi mãi.