Nhận diện và phòng tránh nguy cơ tổn thương gan do thuốc
Tổn thương gan do thuốc là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Theo ước tính, khoảng 10-15 trường hợp tổn thương gan xảy ra trên 10.000-100.000 người dùng thuốc mỗi năm tại Mỹ. Hơn nữa, thuốc chiếm tới hơn 50% nguyên nhân gây ra suy gan cấp tính.
Tổn thương gan do thuốc xảy ra khi các loại thuốc gây tổn hại trực tiếp hoặc gián tiếp đến gan. Chúng có thể làm suy giảm chức năng gan, phá hủy cấu trúc tế bào gan hoặc gây viêm gan.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu kỹ hơn về nguyên nhân, các loại thuốc thường gặp, cũng như cách phòng tránh tổn thương gan do sử dụng thuốc
Cơ chế hoạt động
Có nhiều cơ chế khác nhau khiến thuốc gây tổn thương gan, bao gồm:
- Tổn thương gan trực tiếp: Thuốc hoặc các chất chuyển hóa của thuốc làm hỏng trực tiếp tế bào gan, phá hủy cấu trúc và chức năng gan. Điều này có thể xảy ra chỉ sau vài giờ hoặc vài ngày sử dụng thuốc.
- Phản ứng dị ứng: Hệ thống miễn dịch của cơ thể nhận diện thuốc hoặc các chất chuyển hóa của thuốc là ngoại lai và tấn công gan, dẫn đến viêm hoặc hoại tử gan.
- Ức chế enzyme gan: Một số loại thuốc ức chế các enzyme quan trọng tham gia vào quá trình chuyển hóa và loại bỏ chất độc ở gan. Điều này khiến độc chất tích tụ và gây tổn thương gan.
- Giảm lưu lượng máu đến gan: Thuốc làm co mạch máu nuôi gan hoặc gây xơ gan khiến lượng máu đến gan bị suy giảm. Từ đó suy giảm chức năng gan và tổn thương tế bào gan.
Các loại thuốc thường gặp
Dưới đây là một số loại thuốc thường được biết đến gây ra tổn thương gan:
- Paracetamol (acetaminophen): Khi dùng vượt quá liều khuyến cáo, paracetamol và các chất chuyển hóa của nó gây độc trực tiếp đối với tế bào gan. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây suy gan cấp do thuốc.
- Kháng sinh: Nhóm Cephalosporin, Sulfonamid, Nitrofurantoin... gây viêm gan, hoại tử tế bào gan hoặc phản ứng quá mẫn.
- Thuốc điều trị ung thư: Methotrexate, azathioprine, 6-mercaptopurine... làm tổn thương trực tiếp hoặc gây phản ứng miễn dịch với gan.
- Thuốc điều trị lao, viêm khớp: Isoniazid, allopurinol...
- Thuốc tam lý: Clarithromycin, Erythromycin...
- Thuốc điều trị tâm thần: Phenytoin, carbamazepine,...
- Thuốc giảm mỡ máu: Statin...
Ngoài ra còn rất nhiều thuốc khác cũng có thể gây tổn thương gan như thuốc gây nghiện, corticoid, thuốc cường giáp...
Triệu chứng
Các triệu chứng tổn thương gan do thuốc bao gồm:
- Buồn nôn, nôn
- Đau bụng
- Chán ăn
- Sốt
- Vàng da, vàng mắt
- Nước tiểu sẫm màu
- Phân nhờn hoặc phân màu bạc
- Ngứa da
Đôi khi tổn thương gan cũng có thể diễn ra mà không có triệu chứng. Do đó, xét nghiệm máu định kỳ để theo dõi chức năng gan là rất cần thiết đối với bệnh nhân đang sử dụng các loại thuốc có nguy cơ cao.
Nếu không được điều trị kịp thời, tổn thương gan do thuốc có thể tiến triển thành viêm gan hoặc xơ gan. Để tránh biến chứng nặng, cần ngừng ngay thuốc nghi ngờ và điều trị triệt để.
Cách phòng tránh
Dưới đây là một số lưu ý để giảm thiểu nguy cơ tổn thương gan do thuốc:
- Không tự ý mua thuốc. Chỉ sử dụng thuốc theo chỉ định và hướng dẫn của bác sỹ.
- Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng thuốc, chú ý đến liều lượng và thời gian điều trị.
- Không phối hợp quá nhiều loại thuốc cùng lúc mà chưa có sự tư vấn của chuyên gia y tế.
- Theo dõi các biểu hiện bất thường sau khi dùng thuốc và thông báo ngay cho bác sỹ khi có dấu hiệu tổn thương gan.
- Khám sức khỏe định kỳ, tầm soát chức năng gan để phát hiện sớm nguy cơ tổn thương.
Để bảo vệ sức khỏe, mỗi người hãy thận trọng với thuốc. Nên tham khảo ý kiến bác sỹ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc mới nào, đặc biệt nếu bạn có tiền sử bệnh gan.