Sán lá gan - ký sinh trùng nguy hiểm gây bệnh áp xe gan
Sán lá gan là loại ký sinh trùng có hình dáng giống như chiếc lá, thường ký sinh trong gan và ống mật của người. Chúng có thể gây ra nhiều bệnh nguy hiểm như sán lá gan, viêm gan, xơ gan và áp xe gan. Trong đó, áp xe gan do sán lá gan là một biến chứng nặng nề với nhiều mối nguy hại tiềm ẩn. Cùng tìm hiểu chi tiết về sán lá gan - ký sinh trùng nguy hiểm gây bệnh áp xe gan trong bài viết dưới đây
Sán lá gan - ký sinh trùng đa hình thái
Sán lá gan thuộc nhóm sán lá, có tên khoa học là Fasciola. Đây là loại ký sinh trùng phổ biến, gây hại cho người và nhiều loài động vật nuôi như bò, dê, cừu...
Có 2 loài sán lá gan chính gây bệnh cho người là Fasciola gigantic và Fasciola hepatica. Trong đó, Fasciola gigantic phổ biến hơn ở các nước châu Á như Việt Nam, Campuchia, Thái Lan... Fasciola hepatica lại thường gặp ở châu Âu, Bắc Mỹ...
Đặc điểm
Sán lá gan trưởng thành có kích thước khá lớn, dài 20 – 30mm. Chúng có hình dáng giống như chiếc lá với phần thân dẹp, mỏng, phía bụng cong lõm, phía lưng lồi lên. Bề mặt cơ thể có nhiều nếp gấp giúp tăng diện tích hấp thu dinh dưỡng.
Sán trưởng thành sinh sống trong ống mật, túi mật và các tổ chức xung quanh. Chúng đẻ trứng xuống đường mật, vào ruột non, sau đó trứng theo phân ra ngoài môi trường.
Chu trình phát triển của sán lá gan
Sán lá gan có chu trình phát triển phức tạp với nhiều giai đoạn:
Khi vào được cơ thể vật chủ, sán non phát triển dần thành con trưởng thành.
Sán trưởng thành sinh sản, đẻ trứng xuống đường mật, vào ruột và ra ngoài theo phân.
Trứng vào nước nở thành ấu trùng bơi lội tự do.
Ấu trùng sán xâm nhập vào cơ thể ốc sên làm vật chủ trung gian, phát triển thành ấu trùng bám dính.
Ấu trùng bám trên lá rau, cỏ, được vật chủ (gồm cả người) ăn phải để hoàn thành vòng đời.
Khi vào cơ thể người, giai đoạn phát triển của sán lá gan được xem là kết thúc. Chúng tiếp tục đẻ trứng để duy trì nòi giống và lây lan sang người.
Triệu chứng
Sán lá gan ký sinh trong gan thường không gây triệu chứng rõ ràng. Các dấu hiệu có thể xuất hiện sau thời gian ủ bệnh từ 2 – 4 tháng như mệt mỏi, chán ăn, giảm cân, đau tức hạ sườn phải...
Một số người sẽ xuất hiện các biểu hiện của bệnh gan như vàng da, vàng mắt, nước tiểu sẫm màu... Nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến xơ gan, ung thư gan và nguy hiểm nhất là áp xe gan.
Áp xe gan do sán lá gan - biến chứng nặng nề
Khi sán lá gan ký sinh trong gan, chúng gây tổn thương và xuất hiện các ổ viêm. Những tổn thương này hoại tử và mủ hóa tạo thành áp xe. Đây là biến chứng rất nặng nề có thể đe dọa tính mạng nếu không phát hiện sớm.
Nguyên nhân
Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến áp xe gan là do sán lá gan gây tổn thương. Khi xâm nhập vào cơ thể, chúng phá vỡ mô gan và các mạch máu. Sự hoại tử này gây xuất huyết, viêm nhiễm rồi hoại tử hóa thành các ổ mủ. Lâu dần, các ổ mủ hợp lại thành áp xe.
Ngoài sán lá gan, một số nguyên nhân khác cũng có thể gây áp xe gan như:
Viêm gan siêu vi (viêm gan A, B, C...)
Viêm tụy
Viêm phúc mạc
Viêm ruột thừa
Chấn thương vùng bụng
Triệu chứng
Người bị áp xe gan thường có các biểu hiện sau:
Đau tức vùng hạ sườn phải, đau âm ỉ kéo dài
Sốt cao, rét run kèm theo đổ mồ hôi
Chán ăn, mệt mỏi, sút cân nhanh
Vàng da, vàng mắt
Buồn nôn và nôn
Đau bụng quặn thắt
Táo bón hoặc tiêu chảy
Trẻ em dễ bị sốt cao, co giật. Người lớn nếu không được điều trị kịp thời có thể hôn mê, li bì do nhiễm trùng nặng.
Biến chứng
Áp xe gan là tình trạng nguy hiểm, dễ gây ra các biến chứng nặng nề:
Thủng, vỡ áp xe: dịch mủ tràn vào ổ bụng hoặc các cơ quan xung quanh như phổi, tim... gây viêm nhiễm, suy hô hấp, suy tuần hoàn.
Suy gan, xơ gan: áp xe kích thích sản sinh mô sẹo dẫn đến xơ hóa gan.
Ung thư tế bào gan: do tổn thương mô gan kéo dài tạo điều kiện cho các tế bào ác tính phát triển.
Viêm phúc mạc: do nhiễm trùng lan rộng khi ổ áp xe vỡ.
Nếu không được cấp cứu kịp thời, người bệnh có nguy cơ tử vong.
Chẩn đoán bệnh áp xe gan do sán lá gan như thế nào?
Do triệu chứng không đặc hiệu nên chẩn đoán bệnh gặp nhiều khó khăn. Bác sĩ sẽ dựa trên các xét nghiệm và thăm khám sau:
Lâm sàng: thăm khám bụng, vùng gan để phát hiện đau, khối u.
Xét nghiệm: xét nghiệm máu, xét nghiệm phân tìm trứng sán lá gan. Siêu âm, chụp CT vùng bụng phát hiện ổ áp xe.
Sinh thiết: lấy mẫu mô gan để phân tích bệnh lý.
Quan trọng nhất là người bệnh cần cung cấp đầy đủ thông tin về tiền sử bệnh, triệu chứng, công việc, nơi sinh sống...để bác sĩ có thể đánh giá chính xác và đưa ra hướng điều trị đúng.
Cách điều trị bệnh áp xe gan do sán lá gan
Điều trị nội khoa
Sử dụng thuốc trị sán: Triclabendazole liều 10mg/kg trong 1 - 2 ngày. Thuốc có hiệu quả diệt sán và ức chế sinh sản.
Kháng sinh diệt khuẩn, kháng viêm: Cephalosporin, Metronidazole... để ngăn ngừa bội nhiễm.
Thuốc giảm đau, hạ sốt: Paracetamol, Ibuprofen.
Điều trị ngoại khoa
Áp xe gan kích thước lớn thường phải tiến hành dẫn lưu mủ, cắt bỏ khối u bằng nội soi hoặc mổ mở. Một số trường hợp người bệnh suy gan nặng sẽ phải ghép gan.
Phòng ngừa sán lá gan và áp xe gan hiệu quả
Do chu trình phát triển của sán lá gan phức tạp và lây qua thức ăn, nước uống nên việc phòng bệnh là vô cùng quan trọng. Một số biện pháp sau đây sẽ giúp giảm tới 90% nguy cơ nhiễm sán lá gan:
Không sử dụng nguồn nước nghi ngờ nhiễm bẩn. Luôn đun sôi hay lọc nước trước khi dùng.
Rửa sạch rau củ, các loại thực phẩm trước khi chế biến.
Không sử dụng các món ăn sống như gỏi, tiết canh, nem chua...
Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, đặc biệt sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn.
Bổ sung thêm thực phẩm giàu dinh dưỡng, vitamin giúp tăng cường sức đề kháng.
Áp xe gan là hậu quả nặng nề của bệnh sán lá gan nếu không được điều trị. Đây là biến chứng có thể đe doạ tính mạng nếu xuất hiện những diễn biến xấu. Ngừa bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Hi vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn phòng tránh nguy cơ áp xe gan do sán lá gan thành công.