Mối liên hệ giữa gan nhiễm mỡ không do rượu và đái tháo đường
Gan nhiễm mỡ không do rượu (Non-alcoholic Fatty Liver Disease - NAFLD) và đái tháo đường type 2 là hai bệnh lý phổ biến, đặc biệt ở các nước phát triển có thu nhập cao. Hai bệnh lý này có mối liên hệ chặt chẽ với nhau và tạo thành một vòng xoắn bệnh lý, khiến cho tình trạng bệnh ngày càng trầm trọng hơn. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cùng tìm hiểu về mối liên quan giữa gan nhiễm mỡ không do rượu và đái tháo đường, cũng như cách để cải thiện vòng xoắn bệnh lý này.
Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu là gì?
Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) là tình trạng tích tụ mỡ trong gan, được xác định khi lượng mỡ này lớn hơn 5% tổng trọng lượng của gan. NAFLD được phân thành ba giai đoạn chính với diễn tiến nặng dần:
- Giai đoạn 1: Gan nhiễm mỡ đơn thuần, không có viêm hoại tử tế bào gan hay xơ hóa.
- Giai đoạn 2: Viêm gan thoái hóa mỡ không do rượu (NASH), bắt đầu có hiện tượng viêm hoại tử tế bào gan, có thể có xơ hóa gan nhưng chưa biểu hiện xơ gan.
- Giai đoạn 3: Xơ gan do viêm hoại tử tế bào gan lâu ngày, xuất hiện các triệu chứng như báng bụng, phù, vàng da, vàng mắt.
Những yếu tố nguy cơ của gan nhiễm mỡ không do rượu
Các yếu tố nguy cơ chính của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu liên quan đến các rối loạn chuyển hóa trong cơ thể như béo phì, rối loạn lipid máu, hội chứng chuyển hóa và đái tháo đường type 2. Một số yếu tố khác như suy giáp, ngưng thở khi ngủ, suy tuyến yên, hội chứng buồng trứng đa nang cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh này.
Mối liên quan giữa bệnh gan nhiễm mỡ và đái tháo đường
Gan nhiễm mỡ là một nguyên nhân gây đái tháo đường
Những bệnh nhân bị gan nhiễm mỡ không do rượu có nguy cơ cao mắc đái tháo đường type 2. Một nghiên cứu năm 2019 cho thấy tỉ lệ mắc NAFLD ở bệnh nhân đái tháo đường type 2 cao hơn gấp đôi so với dân số chung, với tỉ lệ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu là 55,5% và tỉ lệ mắc viêm gan thoái hóa mỡ không do rượu là 37,2%.
Cơ chế là do gan đóng vai trò chuyển hóa đường nạp vào thành chất béo. Khi lượng mỡ trong gan tích trữ nhiều như tăng LDL cholesterol, giảm HDL cholesterol sẽ gây đề kháng insulin. Insulin là hormone cực kỳ quan trọng giúp chuyển hóa đường trong cơ thể, nên khi đề kháng insulin, bệnh nhân sẽ dễ mắc đái tháo đường và ngày càng làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.
Đái tháo đường làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu
Ngược lại, đái tháo đường cũng góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, tăng nguy cơ diễn tiến đến viêm gan thoái hóa mỡ, xơ gan và ung thư gan. Những bệnh nhân vừa có bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và đái tháo đường type 2 có diễn tiến nặng hơn so với không mắc đái tháo đường.
Bản chất của đái tháo đường là gây rối loạn chuyển hóa đường. Khi đường huyết tăng cao, những phân tử đường sẽ bao phủ lên các thụ thể có chức năng loại bỏ cholesterol xấu như LDL, VLDL cholesterol của gan. Điều này gây giảm chức năng chuyển hóa cholesterol của tế bào gan, lâu dần khiến gan tích tụ nhiều mỡ và gây nên bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
Như vậy, gan nhiễm mỡ không do rượu và đái tháo đường có quan hệ nguyên nhân - hệ quả tạo thành một vòng xoắn bệnh lý. Khi hai bệnh lý này cùng xuất hiện sẽ đưa đến những biến chứng như xơ gan và ung thư gan sớm hơn cho bệnh nhân.
Làm thế nào để cải thiện vòng xoắn bệnh lý của đái tháo đường và gan nhiễm mỡ không do rượu?
Thay đổi lối sống
Ít vận động, lối sống tĩnh tại cũng có nguy cơ dẫn đến hội chứng chuyển hóa, béo phì và đái tháo đường type 2. Vận động thể lực từ 30 - 60 phút mỗi ngày giúp giảm lượng mỡ trong gan cũng như ổn định đường huyết, từ đó cải thiện cả hai bệnh lý.
Điều trị dược lý
Một số nhóm thuốc điều trị bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu cũng góp phần ổn định đường huyết, làm tăng nhạy cảm insulin như Pioglitazone, vitamin E, Metformin. Bên cạnh đó, việc kiểm soát tốt đường huyết cũng sẽ giúp cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ.
Thăm khám và điều trị sớm
Khi bệnh nhân mắc đái tháo đường cũng như gan nhiễm mỡ không do rượu, việc được bác sĩ thăm khám, chẩn đoán và tư vấn điều trị sớm sẽ giúp cải thiện sức khỏe và giảm các biến chứng.
Gan nhiễm mỡ không do rượu và đái tháo đường type 2 có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, tạo thành một vòng xoắn bệnh lý khiến tình trạng bệnh ngày càng trầm trọng hơn. Để cải thiện vòng xoắn này, bệnh nhân cần thay đổi lối sống lành mạnh hơn, tuân thủ điều trị dược lý và thăm khám, chẩn đoán sớm để có hướng xử trí kịp thời. Bằng cách kiểm soát tốt cả hai bệnh lý, bệnh nhân sẽ giảm được nguy cơ biến chứng nghiêm trọng như xơ gan và ung thư gan.